Mahāvyutpatti: 1400-1499 


akṣayamatiparipṛcchā अक्षयमतिपरिपृच्छा 無盡意慧菩薩所問經 無盡意菩薩經 無盡慧請問經 blo gros mi zad pas zhus pa བློ་གྲོསམི་ཟད་པཞུས་པ 

mahāsmṛtyupasthānam महास्मृत्युपस्थानम् 大念處經 念處經 dran pa nyer bzhag chen po དྲན་པ་ཉེར་བཞགཆེན་པོ 

śālistambakam शालिस्तम्बकम् 佛說稻稈經 佛說稻芉經 sa lu'i ljang pa ས་ལའི་་པ་ 

maitrīvyākaraṇam मैत्रीव्याकरणम् 彌勒授記經 授記慈氏經 byams pa lung bstan pa བྱམས་པལུང་བསྟན་པ 

bhaiṣajyaguruvaiḍūryaprabhah भैषज्यगुरुवैडूर्यप्रभह् 藥師瑠璃光如來本願功德經 藥師瑠璃光七佛本願功德經 sman gyi bla bai dū rya'i 'od སྨནགྱིབླེེཌཱུརའོདཀྱིརྒྱལ་པོ 

arthaviniścayaḥ अर्थविनिश्चयः 法乘義決定經 眾議真實住疏 don rnam par nges pa དོན་རྣམ་པར་ེས་པ 

mahābalasūtram महाबलसूत्रम् 大力經 stobs po che'i mdo སྟོབསཔོཆེི་མདོ 

vīradattagṛḥapatiparipṛcchā वीरदत्तगृःअपतिपरिपृच्छा 長者勇施請問經 khyim bdag dpas sbyin gyis zhus pa ཁྱིམབདགསྦྱིནགྱིསཞུས་པ 

ratnakaraṇḍakam रत्नकरण्डकम् 大方廣寶篋經 玉三寶經 dkon mchog za ma tog དཀོན་མཆོགཟ་མ་ཏོག 

vikurvāṇarājaparipṛcchā विकुर्वाणराजपरिपृच्छा 幻化王請問經 化王請問經 神道要化最勝經 rnam par 'phrul ba'i rgyal pos zhus pa རྣམ་པརའཕྲུལབའིརྒྱལ་པོཞུས་པ 

dhvajāgrakeyūrah ध्वजाग्रकेयूरह् 幢頂臂嚴 rgyal mtshan rtse mo'i dpung rgyan རྒྱལ་མཚནརྩེ་མོི་དཔུངརྒྱན 

tripiṭakam त्रिपिटकम् 三寶 sde snod gsum སྡེ་སྣོད་གསུམ sūtram सूत्रम् 契經 mdo sde མདོ་སྡེ 

abhidharmaḥ अभिधर्मः 法蘊 chos mngon pa ཆོས་མངོན་པ vinayaḥ विनयः 調伏 'dul ba འདུལ་བ 

prajñāptiśāstram प्रज्ञाप्तिशास्त्रम् 施設論 gdags pa'i gtsug lag bstan bcos གདགས་པའི་ཙུགལགབསྟན་བཅོས 

saṃgītiparyāyaḥ संगीतिपर्यायः 集異門足論 有情法數 有情類數 'gro ba'i rnam grangs འགྲོ་བི་རྣམ་གྲངས 

dharmaskandhaḥ धर्मस्कन्धः 阿毘達磨法蘊足論 法蘊 chos kyi phung po ཆོས་ཀྱི་ཕུང་པོ 

dhātukāyaḥ धातुकायः 阿毘達磨界身足論 入諸智慧 khams kyi tshogs ཁམསཀྱིཚོགས 

jñānaprasthānam ज्ञानप्रस्थानम् 阿毘達摩八犍度論 入聖界 發智論 ye shes la 'jug pa ཡེ་ཤེསལ་འཇུག་པ 

prakaraṇapādaḥ प्रकरणपादः 類足論 聖滿足論 品類足論 眾事分阿毘曇論 辨別句 rab tu byed pa'i rkang pa རབ་ཏུ་བྱེད་པི་རྐང་པ 

ekottarikāgamaḥ एकोत्तरिकागमः 增一阿含 一能超出旨 一派出旨 gcig las 'phros pa'i lung གཅིགལསའཕྲོས་པི་ལུང 

madhyamāgamaḥ मध्यमागमः 中阿含經 中旨 lung bar ma ལུངབར་མ 

dīrghāgamaḥ दीर्घागमः 長阿含經 長旨 lung ring mo ལུངརིངམོ 

saṃyuktāgamaḥ संयुक्तागमः 雜阿含經 具實旨 實具旨 yang dag par ldan pa'i lung ཡང་དག་པརལྡན་པི་ལུང 

vinayavibhaṅgaḥ विनयविभङ्गः 分律品 毘奈耶分 律分僧尼 'dul ba rnam par 'byed pa འདུལ་བརྣམ་པར་འབྱེད་པ 

vinayavastu विनयवस्तु 律根本分 毘奈耶事 'dul ba'i gzhi འདུལ་བི་གཞི 

vinayakṣudrakam विनयक्षुद्रकम् 律類事分 毘奈耶雜事 律少分 'dul ba phran tshegs འདུལ་བཕྲནཚེ 

uttaragranthaḥ उत्तरग्रन्थः 律大全分 gzhung bla ma གཞུངབླ་མ 

rājāvavādakam राजाववादकम् 與王所決 諫王 rgyal po la gdams pa རྒྱལ་པོགདམས་པ 直說解釋類 

kaṇṭhoktakārikādīnāṃ nāmāni कण्ठोक्तकारिकादीनां नामानि 親說品類 直說解釋類 zhal nas gsungs pa dang tshig le 'ur byas pa la sogs pa'i ming la ཞལནསགསུངས་པདངཚིགེ་འུརབྱས་པལ་སོགས་པི་མིང 

āgamaḥ आगमः 阿含 lung ལུང ārṣaḥ आर्षः 經典 gtsug lag གཙུགལག 

pravacanam प्रवचनम् 妙法 gsung rab གསུང་རབ 

śāsanam शासनम् bstan pa'am bcos pa བསྟན་པབཅོས་པ 

sūtrāntaḥ सूत्रान्तः 經部 mdo sde མདོ་སྡེ 

sūtram सूत्रम् mdo མདོ 

siddhāntaḥ सिद्धान्तः 成究竟 宗印 道理 grub pa'i mtha' གྲུབ་པི་མཐའ 

samayaḥ समयः 本文 秘密經則翻本例 本例 gzhung lugs sam sngags kyi skabs su dam tshig གཞུང་ལུགསསམསྔགསཀྱིསྐབས་སུདམ་ཚིག 

anuśāsanā अनुशासना 隨指示 教誡 rjes su bstan pa རྗེས་སུ་བསྟན་པ 

avavādaḥ अववादः 語訣 教授 gdams pa གདམས་པ 

darśanam दर्शनम् 觀照 lta ba ལྟ་བ 

matam मतम् 理趣 lugs ལུགས 

śāstram शास्त्रम् bstan bcos བསྟན་བཅོས 

prakaraṇam प्रकरणम् 極所作 rab tu རབ་ཏུ 

prakriyā प्रक्रिया 根由 名史 lo rgyus ལོ་རྒྱུས 

sūtram सूत्रम् 集畧 mdor byas pa མདོརབྱས་པ 

kārikā कारिका 品類 tshig le 'ur byas pa ཚིགེ་འུརབྱས་པ 

ṭippiṭakaḥ टिप्पिटकः 經集畧科文 經畧集或科 mdor bshad pa'am sa bcad pa མདོརབཤད་པས་བཅད་པ་ 

vṛttiḥ वृत्तिः 'grel ba འགྲེལ 

vivaraṇam विवरणम् 眾疏 注解 rnam par 'grel ba རྣམ་པརའགྲེལ 

pañjikā पञ्जिका 細疏 dka' 'grel དཀའ་འགྲེལ 

bhāṣyam भाष्यम् 講說 講章 bshad pa བཤད་པ 

vyākhyānam व्याख्यानम् 眾說 演說 rnam par bshad pa རྣམ་པར་བཤད་པ 

vārtikam वार्तिकम् 眾疏 大疏 rnam 'grel རྣམ་འགྲེལ 

paddhatiḥ पद्धतिः 演說疏 本疏 gzhung 'grel གཞུངའགྲེལ 

miśrakam मिश्रकम् 長短句 spel ma སྤེལ ṭīkā टीका 說疏 釋疏 'grel bshad འགྲེལ་བཤད 

ṭīkāṭīkā टीकाटीका 演說疏 廣演疏說 'grel bshad kyi bshad pa འགྲེལ་བཤདཀྱིབཤད་པ 

ślokaḥ श्लोकः tshigs su bcad pa ཚིགས་སུ་བཅད་པ 

gāthā गाथा 諷頌 tshigs su bcad pa ཚིགས་སུ་བཅད་པ 

gadyam गद्यम् 單句 rkyang pa རྐྱང་པ 

padyam पद्यम् 造偈句 tshigs su sbyar ba ཚིགསསུསྦྱར་བ 

vṛttam वृत्तम् 文章 合文 sbyar ba སྦྱར་བ chandaḥ छन्दः 音韻 sdeb sbyor སྡེབ་སྦྱོར 

daṇḍakam दण्डकम् 連續 rgyun chags རྒྱུནཆགས 

granthaḥ ग्रन्थः 言詞 本文 品類 tshigs gzhung ngam le'u grangs ཚིགསགཞུངངམལེའུགྲངས 

parivartaḥ परिवर्तः 品目 le'u ལེའུ 

āśvāsakaḥ आश्वासकः 偈節 三十二字偈 tshigs ཚིགས 

paricchedaḥ परिच्छेदः 品斷 le'ur bcad pa ལེའུ་བ་པ་ 

sargaḥ सर्गः 分品類 次第 le'ur phye ba ལེའུཕྱེ་བ 

paṭalaḥ पटलः 分次第 rim par phye ba རིམ་པརཕྱེ་བ 

adhyāyaḥ अध्यायः 說品 brjod le'u བརྗོདལེའུ 

chandovicitiḥ छन्दोविचितिः 集畧 音韻集畧 sdeb sbyor bsdus pa སྡེབ་སྦྱོརབསྡུས་པ 

piṇḍodānam (piṇḍoddānam) पिण्डोदानम् (पिण्डोद्दानम्) 集聚 略攝頌 集施頌 略嗢柁南 sdus pa'i sdom སྡུས་པའི་ྡོམ 

antaroddānam अन्तरोद्दानम् 簡畧 中間攝頌 簡章句 或翻畧 bar sdom བརསྡོམ 

uddānaṃ उद्दानं 嗢柁南 攝頌 sdom སྡོམ 四禪 

catvāri dhyānāni चत्वारि ध्यानानि 四靜慮 四禪 bsams gtan bzhi la sogs pa'i pa'i ming la བསམསགཏནབཞིལ་སོགས་པི་འི་ིང 

viviktaṃ kāmair viviktaṃ pāpākair akuśaladharmaiḥ savitarkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ prītisukhaṃ prathamaṃ dhyānam upasaṃpadya viharati विविक्तं कामैर्विविक्तं पापाकैरकुशलधर्मैः सवितर्कं सविचारं विवेकजं प्रीतिसुखं प्रथमं ध्यानमुपसंपद्य विहरति 若欲斷修習禪定不善法有覺有觀得淨念生喜樂第一禪定 離欲惡不善法有尋有伺離生喜樂初靜慮具足住 'dod pa dag las dben pa sdig pa mi dge ba'i chos rnams las dben par rtog pa dang bcas pa dpyod pa dang bcas pa dben pa las skyes pa'i dga' ba dang dbe ba can bsam gtan dang po rdzogs par byas te gnas so འདོད་པདགལསདབེན་པསྡིག་པམི་དགེ་བི་ཆོས་རྣམསལསདབེན་པརརྟོག་པདང་བཅས་པདཔྱོད་པདང་བཅས་པདབེན་པལསསྐྱེས་པི་དགའ་བདངེ་ཅནབསམ་གཏན་དང་པོརྫོགས་པ་བཏེགནསསོ 

sa vitarkavicārāṇāṃ vyupaśamād adhyātmaṃ samprasādāc cetasa ekotībhāvād avitarkam avicāraṃ samādhijaṃ prītisukhaṃ dvitīyaṃ dhyānam upasaṃpadya viharati वितर्कविचाराणां व्युपशमादध्यात्मं सम्प्रसादाच्चेतस एकोतीभावादवितर्कमविचारं समाधिजं प्रीतिसुखं द्वितीयं ध्यानमुपसंपद्य विहरति 除覺觀定內深入一時無覺無觀定生喜樂得第二禪定 尋伺寂靜內等淨心一趣性無尋無伺定生喜樂入第二靜慮具足住 de rtog pa dang dpyod pa dang bral zhing nang yongs su dang ste sems kyi rgyun gcig tu gyur bas rtog pa med pa dpyod pa med pa'i ting nge 'dzin las skyes pa'i dga' ba dang bde ba can bsam gtan gnyas pa rdzogs par byas te gnas so དེརྟོག་པདངདཔྱོད་པདང་བྲལཞིང་་ནངཡོངས་སུདངསྟེསེམས་ཀྱི་རྒྱུནགཅིག་ཏུགྱུར་བརྟོག་པ་མེད་པདཔྱོད་པམེད་པི་ཏིང་ངེ་འཛིནལསསྐྱེས་པི་དགའ་བདང་བཅནབསམ་གཏན་པ་རྫོགས་པ་བཏེགནསསོ 

sa prīter virāgād upekṣako viharati smṛtaḥ saṃprajānan sukhaṃ ca kāyena pratisaṃvedayati yattad āryā ācakṣate upekṣakaḥ smṛtimān sukhaṃ viharatīti niṣprītikaṃ tṛtīyaṃ dhyānam upasampadya viharati प्रीतेर्विरागादुपेक्षको विहरति स्मृतः संप्रजानन्सुखं कायेन प्रतिसंवेदयति यत्तदार्या आचक्षते उपेक्षकः स्मृतिमान्सुखं विहरतीति निष्प्रीतिकं तृतीयं ध्यानमुपसम्पद्य विहरति 其離於安喜樂之欲心處平等 離喜住捨正念正知身受樂聖說能捨具念樂住入第三靜慮具足住 有止念知覺身受喜樂唯聖人能說而復捨念行樂其心次第而入 無有念 謂第三禪定 de dga' ba'i 'dod chags dang bral bas btang snyoms la gnas shing dran pa dang shes bzhin can yin te bde ba lus kyis myong la 'phags pa rnams kyis gang de dran pa dang ldan pa bde ba la gnas pa btang snyoms pa'o zhes brjod pa ste dga' ba med pa'i bstam gtan gsum pa rdzogs par byas te gnas so དེ་དགའ་བའིའདོད་ཆགས་དང་བྲལ་བབཏང་སྙོམསལ་གནསཤིངདྲན་པདངཤེས་བཞིནཅནཡིནཏེབདེ་བལུསཀྱིསམྱོངའཕགས་པརྣམསཀྱིསགངདེདྲན་པདང་ལྡན་པབདེ་བལ་གནས་པ་བཏང་སྙོམས་པའོ་ཞེས་བརྗོད་པསྟེདགའ་བམེད་པི་བསགཏནགསུམ་པརྫོགས་པ་བཏེགནསསོ 

sa sukhasya ca prahāṇād duḥkhasya ca prahāṇāt pūrvam eva ca saumanasyadaurmanasyayor astaṃgamād aduḥkhāsukham upekṣāsmṛtipariśuddhaṃ caturthaṃ dhyānam upasaṃpadya viharati सुखस्य प्रहाणाद्दुःखस्य प्रहाणात्पूर्वमेव सौमनस्यदौर्मनस्ययोरस्तंगमाददुःखासुखमुपेक्षास्मृतिपरिशुद्धं चतुर्थं ध्यानमुपसंपद्य विहरति 離樂斷苦憂喜俱滅 斷樂斷苦先喜憂沒不苦不樂捨念清淨入第四靜慮具足住 非苦非樂 得行捨與念清淨 謂得第四禪 de bde ba yang spangs te snga nas sdug bsngal yang spangs shing yid bde ba dang yid mi bde ba yang nub pas bde ba yang ma yin sdug bsngal yang ma yin btang snyoms dang dran pa yongs su dag pa bsam gtan bzhi pa rdzogs par byas te gnas so དེབདེ་བཡངསྤངསཏེསྔནསསྡུག་བསྔལཡངསྤངསཤིངཡིད་བདེདངཡིད་མི་བདེ་བཡང་ནཔསབདེ་བཡངམ་ཡིནསྡུག་བསྔལཡངམ་ཡིནབཏང་སྙོམསདངདྲན་པཡོངས་སུ་དག་པབསམ་གཏན་བཞི་པ་རྫོགས་པ་བཏེགནསསོ 

prāntakoṭikaṃ dhyānam प्रान्तकोटिकं ध्यानम् 極禪定之彼岸 邊際靜慮 rab kyi mthar phyin pa'i bsam gtan རབཀྱིམཐར་ཕྱིན་པི་བསམ་གཏན 

anāgamyam अनागम्यम् 無所不能 未至 mi lcogs pa med pa མིྕོགས་པམེད་པ 

dhyānāntaram ध्यानान्तरम् 殊勝禪定 靜慮中間 bsam gtan khyad par can བསམ་གཏནཁྱད་པར་ཅན 

sāmantakam सामन्तकम् 預備又名將禪 近分 nyer bsdogs ཉེརབསྡོགས 

maulam मौलम् 根本 正禪 dngos gzhi དངོས་གཞི 

āspharaṇakasamādhiḥ आस्फरणकसमाधिः 遍空三昧 mkha' khyab kyi ting nge 'dzin མཁའཁྱབཀྱིཏིང་ངེ་འཛིན 

pratisaṃlayanaḥ प्रतिसंलयनः 安於內 燕坐 實於內 宴坐 nang du yang dag 'jog ནང་དུཡང་དགའཇོག 

samāhitaḥ समाहितः 平等住 等引 勝定 三摩呬多 mnyam par bzhag pa མཉམ་པར་བཞག་པ 

satatasamitasamāhitacittaḥ सततसमितसमाहितचित्तः 常無間心住平等 恒常心得等持 rtag par rgyun mi 'chad par sems mnyam par bzhag pa རྟག་པརརྒྱུནམིའཆད་པསེམས་མཉམ་པ་བཞག་པ 入定 

samāpattināmāni समापत्तिनामानि 入觀 等至 snyoms par 'jug pa'i ming la སྙོམས་པར་འཇུག་པི་མིང 

sa sarvaśo rūpasaṃjñānāṃ samatikramāt pratighasaṃjñānām astaṃgamān nānātvasaṃjñānām amanasikārād anantam ākāśam ity ākāśānantyāyatanam upasaṃpadya viharati सर्वशो रूपसंज्ञानां समतिक्रमात्प्रतिघसंज्ञानामस्तंगमान्नानात्वसंज्ञानाममनसिकारादनन्तमाकाशमित्याकाशानन्त्यायतनमुपसंपद्य विहरति 超一切色想滅有對想不思離於種種想入無邊空處具足性離色想入空處 超諸色想滅有對想不思惟種種想入無邊空空無邊處具足住 滅有對想惟離於種種想思空無邊入無邊空處謂第五虛空處次第定 de rnam pa thams cad du gzugs kyi 'du shes rnams las yang dag par 'das te thogs pa'i 'du shes rnams nub par gyur cing sna tshogs kyi 'du shes rnams yid la mi byed pas nam mkha' mtha' yas so snyam nas nam mkha' mtha' yas skye mched rdzogs par byas te gnas so དེརྣམ་པ་ཐམས་ཅདདུགཟུགསཀྱིའདུ་ཤེསརྣམསལསཡང་དག་པརའདསཏེཐོགས་པི་འདུ་ཤེསརྣམསནུབ་པགྱུར་ཅིངསྣ་ཚོགསཀྱིའདུ་ཤེསརྣམསཡིད་ལ་མི་བྱེདཔསནམ་མཁའམཐའ་ཡསསོསྙམནསནམ་མཁའམཐའ་ཡསསྐྱེ་མཆེདརྫོགས་པ་བཏེགནསསོ 

sa sarvaśa ākāśānanty āyatanaṃ samatikramyānantaṃ vijñānam iti vijñānānanty āyatanam upasaṃpadya viharati सर्वश आकाशानन्त्यायतनं समतिक्रम्यानन्तं विज्ञानमिति विज्ञानानन्त्यायतनमुपसंपद्य विहरति 離無空邊處思識無邊入識無邊處謂第六識處超一切空無邊處入無邊識處定具足住 超一切空無邊處入無邊識識無邊處具足住 de rnam pa thams cad du nam mkha' mtha' yas skye mched las yang dag par 'das te rnam par shes pa mtha' yas so snyam nas rnam shes mtha' yas skye mched rdzogs par byas te gnas so དེརྣམ་པ་ཐམས་ཅདདུནམ་མཁའམཐའ་ཡསསྐྱེ་མཆེདལསཡང་དག་པརའདསཏེརྣམ་པར་ཤེས་པམཐའ་ཡསསོསྙམནསརྣམ་ཤེསམཐའ་ཡསསྐྱེ་མཆེདརྫོགས་པ་བཏེགནསསོ 

sa sarvaśo vijñānānantyāyatanaṃ samatikramya nāsti kiṃcid ityākiṃcanyāyatanam upasaṃpadya viharati सर्वशो विज्ञानानन्त्यायतनं समतिक्रम्य नास्ति किंचिदित्याकिंचन्यायतनमुपसंपद्य विहरति 離識無邊處思無所有處入無所有處謂第七無所有處次第定 超一切識無邊處入無所有無所有處具足住 de rnam pa thams cad du rnam shes mtha' yas skye mched las yang dag par 'das te ci yang med do snyam nas ci yang med pa'i skye mched rdzogs par byas te gnas so དེརྣམ་པ་ཐམས་ཅདདུརྣམ་ཤེསམཐའ་ཡསསྐྱེ་མཆེདལསཡང་དག་པརའདསཏེཅི་ཡང་མེདདོསྙམནསཅི་ཡང་མེད་པའི་ྐྱེ་མཆེདརྫོགས་པ་བཏེགནསསོ 

sa sarvaśo ākiṃcanyāyatanaṃ samatikramya naivasaṃjñānāsaṃjñāyatanam upasampadya viharati सर्वशो आकिंचन्यायतनं समतिक्रम्य नैवसंज्ञानासंज्ञायतनमुपसम्पद्य विहरति 超一切無所有處入非想非非想處定具足住 超一切無所有處入非想非非想處具足住 de rnam pa thams cad du ci yang med pa'i skye mched las yang dag par 'das nas 'du shes med 'du shes med min skye mched rdzogs par byas te gnas so དེརྣམ་པ་ཐམས་ཅདདུཅི་ཡང་མེད་པའི་ྐྱེ་མཆེདལསཡང་དག་པརའདས་ནསའདུ་ཤེསམེདའདུ་ཤེསམེདམིནསྐྱེ་མཆེདརྫོགས་པ་བཏེགནསསོ 

[a]vyutkrāntakasamāpattiḥ [b]vyatikrāntakasamāpattiḥ []व्युत्क्रान्तकसमापत्तिः [ब्]व्यतिक्रान्तकसमापत्तिः 超越定 超等至 超入禪 thod rgal gyi snyoms par 'jug pa ཐོད་རྒལགྱིསྙོམས་པར་འཇུག་པ 

navānupūrvavihārasamāpattiḥ नवानुपूर्वविहारसमापत्तिः 九樣入究竟禪 九次第定 mthar gyis gnas pa'i snyoms par 'jug pa dgu མཐརགྱིསགནས་པི་སྙོམས་པར་འཇུག་པདགུ 

samāpattiskandhaḥ समापत्तिस्कन्धः 等至五蘊 snyoms par 'jug pa'i phung po སྙོམས་པར་འཇུག་པི་ཕུང་པོ