Mahāvyutpatti: 2300-2399
tiryañcaḥ तिर्यञ्चः 生在畜生 傍生 畜生 dud 'gro དུད་འགྲོ་
pretāḥ प्रेताः 餓鬼 生在餓鬼 yi dwags ཡི་དྭགས
dīrghāyuṣo devāḥ दीर्घायुषो देवाः 長壽天 無想天 生在壽天 lha tshe ring po ལྷ་ཚེ་རིང་པོ་
pratyantajanapadam प्रत्यन्तजनपदम् 邊地下賤 邊地 北俱盧州 mtha' 'khob tu skye ba མཐའ་འཁོབ་ཏུ་སྐྱེ་བ་
indriyavaikalyam इन्द्रियवैकल्यम् 盲聾瘖啞 根缺 六根不全 dbang po ma tshang ba དབང་པོ་མ་ཚང་བ་
mithyādarśanam मिथ्यादर्शनम् 世知辯聰 邪見 log par lta ba ལོག་པར་ལྟ་བ་
tathāgatānām anutpādaḥ तथागतानामनुत्पादः 生在佛前佛後 de bzhin gshegs pa rnams ma byung ba དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་རྣམས་མ་བྱུང་བ་ 業異熟
trikarmākārā त्रिकर्माकारा 諸行等名目 業異熟 las kyi rnam par smin pa la sogs pa'i ming la ལས་ཀྱི་རྣམ་པར་སྨིན་པ་ལ་སོགས་པའི་མིང་ལ་
dṛṣṭadharmavedanīyam दृष्टधर्मवेदनीयम् 現在受用 順現法受 mthong ba'i chos la myong par 'gyur ba མཐོང་བའི་ཆོས་ལ་མྱོང་པར་འགྱུར་བ་
upapadya vedanīyam उपपद्य वेदनीयम् 今世受用 順次生受 skyes nas myong bar 'gyur ba སྐྱེས་ནས་མྱོང་བར་འགྱུར་བ་
aparaparyāyavedanīyam अपरपर्यायवेदनीयम् 他世受用 順後次受 lan grangs gzhan la myong bar 'gyur ba ལན་གྲངས་གཞན་ལ་མྱོང་བར་འགྱུར་བ་
niyatavedanīyam नियतवेदनीयम् 定受用 順定受 myon bar 'gyur ba nges pa མྱོན་བར་འགྱུར་བ་ངེས་པ་
aniyatavedanīyam अनियतवेदनीयम् 受用不定 順不定受 不定受用 myong bar 'gyur ba ma nges pa མྱོང་བར་འགྱུར་བ་མ་ངེས་པ་
karmasvakaḥ कर्मस्वकः 自作業 las bdag gyir byed pa ལས་བདག་གྱིར་བྱེད་པ་
karmadāyādaḥ (karma+dāyā+ādaḥ) कर्मदायादः (कर्म+दाया+आदः) 多作業 受作業分 las kyi bgo skal la spyod pa ལས་ཀྱི་བགོ་སྐལ་ལ་སྤྱོད་པ་
karmayoniḥ कर्मयोनिः 生處業 業生處 las kyi skye gnas pa ལས་ཀྱི་སྐྱེ་གནས་པ་
karmapratisaraṇam कर्मप्रतिसरणम् 堅固業 業堅固 las brten par bya ba ལས་བརྟེན་པར་བྱ་བ་
prayogaḥ प्रयोगः 造作 加行 始 sbyor ba སྦྱོར་བ་ maulam मौलम् 真如 根本 中 dngos gzhi དངོས་གཞི་
pṛṣṭham पृष्ठम् 後 後起 終 mjug མཇུག་
āsevitam आसेवितम् 依 倚 brten pa'am bsnyen pa བརྟེན་པའམ་བསྙེན་པ་
bhāvitam भावितम् 思惟熟 若習若修若 練 習 bgoms pa'am goms par byas pa བགོམས་པའམ་གོམས་པར་བྱས་པ་
bahulīkṛtam बहुलीकृतम् 多作 多所作 作熟者 lan mang du byas pa ལན་མང་དུ་བྱས་པ་ 五無間
pañcānantarīyāṇi पञ्चानन्तरीयाणि 五逆 五無間 mtshams med lnga'i ming la མཚམས་མེད་ལྔའི་མིང་ལ་
mātṛghātaḥ मातृघातः 殺母 害母 ma bsad pa མ་བསད་པ་
arhadghātaḥ अर्हद्घातः 殺阿羅漢 害阿羅漢 dgra bcom pa bsad pa དགྲ་བཅོམ་པ་བསད་པ་
pitṛghātaḥ पितृघातः 殺父 害父 pha bsad pa ཕ་བསད་པ་
saṃghabhedaḥ संघभेदः 破和合僧 破羯磨轉法輪僧 破僧 dge 'dun gyi dbyen byas pa དགེ་འདུན་གྱི་དབྱེན་བྱས་པ་
tathāgatasyāntike duṣṭacittarudhirotpādanam तथागतस्यान्तिके दुष्टचित्तरुधिरोत्पादनम् 出佛身血 於佛所惡心出血 de bzhin gshegs pa la ngan sems kyis khrag phyung ba དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་ལ་ངན་སེམས་ཀྱིས་ཁྲག་ཕྱུང་བ་ 五無間同類
pañcopānantarīyāṇi पञ्चोपानन्तरीयाणि 近五逆 五無間同類 近五無間 mtshams med pa dang nye ba lnga'i ming la མཚམས་མེད་པ་དང་ཉེ་བ་ལྔའི་མིང་ལ་
mātur arhatyā dūṣaṇam मातुरर्हत्या दूषणम् 欺具阿羅漢果母 汙母阿羅漢尼 於母阿羅漢尼行非梵行 ma dgra bcom ma sun phyung ba མ་དགྲ་བཅོམ་མ་སུན་ཕྱུང་བ་
niyatabhūmisthitasya bodhisattvasya māraṇam नियतभूमिस्थितस्य बोधिसत्त्वस्य मारणम् 殺具菩薩心者 殺害住定菩薩 byang chub sems dpa' nges pa'i sa la gnas pa bsad pa བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ངེས་པའི་ས་ལ་གནས་པ་བསད་པ་
śaikṣasya māraṇam शैक्षस्य मारणम् 殺學者 殺學聖者 殺有學聖人 slob pa bsad pa སློབ་པ་བསད་པ་
saṃghāyadvāraharaṇam संघायद्वारहरणम् 盜僧會常住者 奪僧合緣 dge 'dun gyi 'du ba'i sgo 'phrog pa དགེ་འདུན་གྱི་འདུ་བའི་སྒོ་འཕྲོག་པ
stūpabhedanam स्तूपभेदनम् 毀壞佛塔者 破窣堵波 mchod rten gyi 'jig pa མཆོད་རྟེན་གྱི་འཇིག་པ་ 五濁
pañcakaṣāyāḥ पञ्चकषायाः 五濁 snyigs ma lnga'i ming la སྙིགས་མ་ལྔའི་མིང་ལ་
āyuḥkaṣāyaḥ आयुःकषायः 命濁 tshe'i snyigs ma ཚེའི་སྙིགས་མ་
dṛṣṭikaṣāyaḥ दृष्टिकषायः 見濁 lta ba'i snyigs ma ལྟ་བའི་སྙིགས་མ་
kleśakaṣāyaḥ क्लेशकषायः 煩惱濁 nyon mongs pa'i snyigs ma ཉོན་མོངས་པའི་སྙིགས་མ་
sattvakaṣāyaḥ सत्त्वकषायः 眾生濁 sems can gyi snyigs ma སེམས་ཅན་གྱི་སྙིགས་མ་
kalpakaṣāyaḥ कल्पकषायः 劫濁 dus kyi snyigs ma དུས་ཀྱི་སྙིགས་མ་ 世間八法
aṣṭau lokadharmāḥ अष्टौ लोकधर्माः 世間八法 八法 世間八風 八風 'jig rten gyi chos brgyad kyi ming la འཇིག་རྟེན་གྱི་ཆོས་བརྒྱད་ཀྱི་མིང་ལ་
lābhaḥ लाभः 利 rnyed pa རྙེད་པ་
alābhaḥ अलाभः 衰 ma rnyed pa མ་རྙེད་པ་
yaśaḥ यशः 稱 snyan pa སྙན་པ་
ayaśaḥ अयशः 譏 mi snyan pa མི་སྙན་པ་
nindā निन्दा 毀 smad pa སྨད་པ་
praśaṃsā. prasaṃsā प्रशंसा. प्रसंसा 譽 bstod pa བསྟོད་པ་
sukham सुखम् 樂 bde ba བདེ་བ་
duḥkham दुःखम् 苦 sdug bsngal སྡུག་བསྔལ་ 諸功徳
nānāguṇanāmāni नानागुणनामानि 諸功德名目 yon tan sna tshogs kyi ming la ཡོན་ཏན་སྣ་ཚོགས་ཀྱི་མིང་ལ་
dharmārthikaḥ धर्मार्थिकः 求法 好道 chos don du gnyer ba'am chos 'dod pa ཆོས་དོན་དུ་གཉེར་བའམ་ཆོས་འདོད་པ་
bodhicittāsaṃpramoṣaḥ बोधिचित्तासंप्रमोषः 不忘菩薩心 byang chub kyi sems mi brjed pa བྱང་ཆུབ་ཀྱི་སེམས་མི་བརྗེད་པ་
aniśritaḥ अनिश्रितः 不住 不倚 mi gnas pa'am mi brten pa མི་གནས་པའམ་མི་བརྟེན་པ་
udārādhimuktikaḥ उदाराधिमुक्तिकः 思廣大 欲廣大 rgya chen po la mos pa རྒྱ་ཆེན་པོ་ལ་མོས་པ་
ācāraśīlaḥ आचारशीलः 具理趣者 cho ga'i ngang tshul can ཆོ་གའི་ངང་ཚུལ་ཅན་
ācārasthaḥ आचारस्थः 住於法儀 cho ga la gnas pa ཆོ་ག་ལ་གནས་པ་
kṛtavedī कृतवेदी 作受者 知恩者 byas pa tshor ba བྱས་པ་ཚོར་བ་
kṛtajñah कृतज्ञह् 工巧 報恩 byas pa gzo ba བྱས་པ་གཟོ་བ་
ājñākaraḥ आज्ञाकरः 依敕旨 依敕從命 bka' bzhin byed pa བཀའ་བཞིན་བྱེད་པ་
sukhasaṃvāsaḥ सुखसंवासः 助得安 可友 grogs na bde ba གྲོགས་ན་བདེ་བ་
sūrataḥ सूरतः 尊 柔和 尊重 des pa དེས་པ་
peśalaḥ (paisalaḥ) पेशलः (पैसलः) 尊善好 具全 尊重 des pa'am gya nom pa དེས་པའམ་གྱ་ནོམ་པ་
ṛjucittaḥ ऋजुचित्तः 心直 sems drang po སེམས་དྲང་པོ་
ārjavaḥ आर्जवः 平 gnam po གནམ་པོ་
mārdavaḥ मार्दवः 和 mnyen pa མཉེན་པ་
pradakṣiṇagrāhī प्रदक्षिणग्राही 執順 mthun par 'dzin pa མཐུན་པར་འཛིན་པ་
suvacāḥ सुवचाः 敕意妙 語妙 bka' blo bde ba བཀའ་བློ་བདེ་བ་
praticchannakalyāṇaḥ (praticchandakalyāṇaḥ) प्रतिच्छन्नकल्याणः (प्रतिच्छन्दकल्याणः) 不雜善 少所辨 不息於善 dge ba mi choms pa དགེ་བ་མི་ཆོམས་པ་
alpakaraṇīyaḥ अल्पकरणीयः 所作少 byed pa nyung pa བྱེད་པ་ཉུང་པ་
alpakṛtyaḥ. alpakriyaḥ अल्पकृत्यः. अल्पक्रियः 作事少 事少 bya ba nyung ba བྱ་བ་ཉུང་བ་
alpecchaḥ अल्पेच्छः 少貪 寡欲 'dod pa chung ba འདོད་པ་ཆུང་བ་
āryavaṃśasaṃtuṣṭah आर्यवंशसंतुष्टह् 聖種知足 以聖種知足 'phags pa'i rigs kyis chog shes pa འཕགས་པའི་རིགས་ཀྱིས་ཆོག་ཤེས་པ་
dharmalābhasaṃtuṣṭaḥ धर्मलाभसंतुष्टः 得知法足 以道得以知足 chos kyi rnyed pas chog par 'dzin pa ཆོས་ཀྱི་རྙེད་པས་ཆོག་པར་འཛིན་པ་
cīvarasaṃtuṣtaḥ चीवरसंतुष्तः 知衣足 gos kyis chog par 'dzin གོས་ཀྱིས་ཆོག་པར་འཛིན་
piṇḍapātasaṃtuṣṭaḥ पिण्डपातसंतुष्टः 知化緣足 乞食知足 bsod snyoms kyis chog shes pa བསོད་སྙོམས་ཀྱིས་ཆོག་ཤེས་པ་
śayanāsanasaṃtuṣṭaḥ शयनासनसंतुष्टः 知臥具足 臥具床座知足 mal stan gyis chog shes pa མལ་སྟན་གྱིས་ཆོག་ཤེས་པ་
supoṣatā सुपोषता 易養 gso sla ba གསོ་སླ་བ་
subharatā सुभरता 易滿 dgang sla ba དགང་སླ་བ་
mandabhāṣyo bhavati मन्दभाष्यो भवति 寡言 nyung ngu smra ba yin ཉུང་ངུ་སྨྲ་བ་ཡིན་
na ca pareṣāṃ doṣāntaraskhalitagaveṣī न च परेषां दोषान्तरस्खलितगवेषी 不尋遍過 不尋他人過惡 gzhan dag gi nyes pa'i skabs dang 'khrul ba mi tshol གཞན་དག་གི་ཉེས་པའི་སྐབས་དང་འཁྲུལ་བ་མི་ཚོལ་
kalyāṇamitraparigṛhītaḥ कल्याणमित्रपरिगृहीतः 親善知識 dge ba'i bshes gnyen gyis yongs su zin pa དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་གྱིས་ཡོངས་སུ་ཟིན་པ་
bahuśrutaḥ बहुश्रुतः 多聞 廣聞 mang du thos pa མང་དུ་ཐོས་པ་
iṅgitajñaḥ इङ्गितज्ञः 舉略即悟 zur tsam gyis go pa ཟུར་ཙམ་གྱིས་གོ་པ་
suprabuddhaḥ सुप्रबुद्धः 惺悟 善覺 通達 壯滿 legs par sad pa'am legs par khon du chud pa'am legs par shed rdzogs pa ལེགས་པར་སད་པའམ་ལེགས་པར་ཁོན་དུ་ཆུད་པའམ་ལེགས་པར་ཤེད་རྫོགས་པ་
udghaṭitajñāḥ उद्घटितज्ञाः 提頭即悟 開智 提頭即會 mgo smos pas go pa མགོ་་སྨོས་པས་གོ་པ་
vipañcitajñāḥ विपञ्चितज्ञाः 演說得悟 又細說得曉 rnam par spros pas go ba'am zhi ba tu bshad na go ba རྣམ་པར་སྤྲོས་པས་གོ་བའམ་ཞི་བ་ཏུ་བཤད་ན་གོ་བ་
suśrutaḥ सुश्रुतः 用意聽 legs par mnyan pa ལེགས་པར་མཉན་པ་
deśajñāḥ देशज्ञाः 識境界 yul shes pa ཡུལ་ཤེས་པ་
lokajñāḥ लोकज्ञाः 知世間 'jig rten shes pa འཇིག་རྟེན་ཤེས་པ་
ātmajñāḥ आत्मज्ञाः 知我 自知 bdag shes pa བདག་ཤེས་པ་
kālajñāḥ कालज्ञाः 知時 dus shes pa དུས་ཤེས་པ་
velājñāḥ वेलाज्ञाः 知臨節 tshod shes pa ཚོད་ཤེས་པ་
asamayajñāḥ असमयज्ञाः 知非時 知時分 dus min shes pa དུས་མིན་ཤེས་པ་
mātrajñāḥ मात्रज्ञाः 覺暖 知量 知臨節 drod rig pa'am tshod shes pa དྲོད་རིག་པའམ་ཚོད་ཤེས་པ་
ārāgayati आरागयति 作喜 承事 令喜 mnyes par byed pa མཉེས་པར་བྱེད་པ་
na virāgayati न विरागयति 不作意 不違犯 不令厭 thugs byung bar mi byed ཐུགས་བྱུང་བར་མི་བྱེད་
aparapratyayaḥ अपरप्रत्ययः 不求人 不屬他 gzhan gyi dring mi 'jog pa གཞན་གྱི་དྲིང་མི་འཇོག་པ་
aparādhīnaḥ अपराधीनः 被他人纏縛及不推辭 gzhan la rag ma las pa གཞན་ལ་རག་མ་ལས་པ་
aparapraṇeyaḥ अपरप्रणेयः 被他人纏縛 他不能導引 gzhan gyi dring la mi 'jog pa གཞན་གྱི་དྲིང་ལ་མི་འཇོག་པ་
ananyaneyaḥ अनन्यनेयः 不令彼哄誘 他不能導 gzhan gyis mi bkri ba'am gzhan gyis kha drang du mi rung ba གཞན་གྱིས་མི་བཀྲི་བའམ་གཞན་གྱིས་ཁ་དྲང་དུ་མི་རུང་བ་