Mahāvyutpatti: 9200-9299
jānantaḥ pṛcchati जानन्तः पृच्छति 書寫知者 知而故問 mkhyen bzhin du 'dri མཁྱེན་བཞིན་དུ་འདྲི་
jānanto 'pi na pṛcchati जानन्तोऽपि न पृच्छति 雖知不寫 知而不問 mkhyen kyang mi 'dri མཁྱེན་ཀྱང་མི་འདྲི་
kāle pṛcchati काले पृच्छति 時中寫 時至問 dus su 'dri དུས་སུ་འདྲི་
kulaparyāyeṇa śalākā caryate (kulaparyāyeṇa śalākā ccharyate) कुलपर्यायेण शलाका चर्यते (कुलपर्यायेण शलाका च्छर्यते) 家中次第擺筋 族姓次第有籌 家中族次第以匙布散 khyim rim gyis thur mas 'drim ཁྱིམ་རིམ་གྱིས་ཐུར་མས་འདྲིམ་
kālātikrānte na pṛcchati (kālātikrāntaṃ na pṛcchanti) कालातिक्रान्ते न पृच्छति (कालातिक्रान्तं न पृच्छन्ति) 過時不問 不寫 dus las yol bar mi 'dri དུས་ལས་ཡོལ་བར་མི་འདྲི་
arthopasaṃhitaṃ pṛcchati अर्थोपसंहितं पृच्छति 有義書寫 有利故問 問之有義 don dang ldan par 'dri དོན་དང་ལྡན་པར་འདྲི་
anarthopasaṃhitaṃ napṛcchati अनर्थोपसंहितं नपृच्छति 無義不問 無利不問 don dang mi ldan par mi 'dri དོན་དང་མི་ལྡན་པར་མི་འདྲི་
śikṣāpadaprajñāptiḥ शिक्षापदप्रज्ञाप्तिः 全戒基 制學處 定戒本基 bslab pa'i gzhi bca' ba བསླབ་པའི་གཞི་བཅའ་བ་
asyām utpattau अस्यामुत्पत्तौ 說根由 此起時 為此由 byung ba 'di la བྱུང་བ་འདི་ལ་
asmin nidāne अस्मिन्निदाने 為此說 由此緣 gleng gzhi 'di la གླེང་གཞི་འདི་ལ་
asmin prakaraṇe अस्मिन्प्रकरणे 時間 於此時 此時 skabs 'di la སྐབས་འདི་ལ་
asmin vastuni (asmin vastutiḥ) अस्मिन्वस्तुनि (अस्मिन्वस्तुतिः) 於此事 為此故 真 此根 dngos po 'di la'am gzhi 'di la དངོས་པོ་འདི་ལའམ་གཞི་འདི་ལ་
prajñāptiḥ प्रज्ञाप्तिः 全有 制 斷者 bcas pa བཅས་པ་
anuprajñāptiḥ अनुप्रज्ञाप्तिः 隨斷者 隨制 隨順 rjes su bcas pa རྗེས་སུ་བཅས་པ་
pratikṣepaḥ प्रतिक्षेपः 各各棄 遮 各棄捨 so sor spang ba སོ་སོར་སྤང་བ་
abhyanujñā (asyanujñāḥ) अभ्यनुज्ञा (अस्यनुज्ञाः) 與或許 開 須者 gnang ba གནང་བ་
prātimokṣaḥ प्रातिमोक्षः 各各解散 別別解脫 波羅提木叉 so sor thar pa སོ་སོར་ཐར་པ་
dakṣaṇīyaḥ दक्षणीयः 施住 應尊敬 sbyin gnas སྦྱིན་གནས་
sabrahmacārī सब्रह्मचारी 比行淨 同梵行伴侶 tshangs par mtshungs par spyod ཚངས་པར་མཚུངས་པར་སྤྱོད་
bhadantaḥ भदन्तः 真正 大德 尊者 btsun pa བཙུན་པ་
āyuṣmān आयुष्मान् 具壽 長老 tshe dang ldan pa ཚེ་དང་ལྡན་པ་
āpattiḥ आपत्तिः 墮落 犯 ltung ba ལྟུང་བ་
pāpattikā. pātāyantikā (pāyattikā. pātavantikā) पापत्तिका. पातायन्तिका (पायत्तिका. पातवन्तिका) 作墮 ltung byed ལྟུང་བྱེད་
sthūlātyayaḥ स्थूलात्ययः 麤罪 nyes pa sbom po ཉེས་པ་སྦོམ་པོ་
duṣkṛtam दुष्कृतम् 作罪 惡作 小過 nyes byas ཉེས་བྱས་
praviṣṭaḥ sparśasvīkṛtau प्रविष्टः स्पर्शस्वीकृतौ 受用觸樂 bcug reg nyam su myong bar byas pa བཅུག་རེག་ཉམ་སུ་མྱོང་བར་བྱས་པ་
prasrāvaṇakaraṇe prasrāvanakaraṇasya mukhe varcomārge vā (prasrāvaṇakaraṇe prasrāvanakaraṇasya mukhe varcomarga pā) प्रस्रावणकरणे प्रस्रावनकरणस्य मुखे वर्चोमार्गे वा (प्रस्रावणकरणे प्रस्रावनकरणस्य मुखे वर्चोमर्ग पा) 對於密根或口或於穀道 為受觸樂以生支入大小便道及口 zag byed du zag byed dam kha'am bshang ba'i lam du ཟག་བྱེད་དུ་ཟག་བྱེད་དམ་ཁའམ་བཤང་བའི་ལམ་དུ་
adattasya pañcamāṣakādeḥ (adattasya pañcamāṣakāde) अदत्तस्य पञ्चमाषकादेः (अदत्तस्य पञ्चमाषकादे) 未與海巴等項 不與五磨沙等 未與五麻沙等 ma byin pa'i ma sha ka lnga la sogs pa མ་བྱིན་པའི་མ་ཤ་ཀ་ལྔ་ལ་སོགས་པ་
steyacittena स्तेयचित्तेन 以盜心 rku sems kyis རྐུ་སེམས་ཀྱིས་
manuṣyagatiparigṛhītasya मनुष्यगतिपरिगृहीतस्य 凡被人所知者 人趣所攝 mi'i rgyud kyis yongs su bzung ba la མིའི་རྒྱུད་ཀྱིས་ཡོངས་སུ་བཟུང་བ་ལ་
tatsaṃjñayā तत्संज्ञया 想指彼 從彼彼想 der 'du shes pas དེར་འདུ་ཤེས་པས་
haraṇahāraṇayor dūtenāpi हरणहारणयोर्दूतेनापि 盜 自取教取或遣取 使盜 rku'am brkur bcug pa dang mngags pas kyang རྐུའམ་བརྐུར་བཅུག་པ་དང་མངགས་པས་ཀྱང་
jīvitoparodheḥ जीवितोपरोधेः 殺生者 srog bcad pa སྲོག་བཅད་པ་
taccittena तच्चित्तेन 想復如此 de ltar bsams pa དེ་ལྟར་བསམས་པ་
manuṣyagateḥ मनुष्यगतेः 成人者 人趣 mir gyur pa མིར་གྱུར་པ་
mānuṣyavigrahaḥ मानुष्यविग्रहः 將成人者 人身 mir chags pa མིར་ཆགས་པ་
vinidhāyasaṃjñā विनिधायसंज्ञा 轉想 想轉變 'du shes bsgyur ba འདུ་ཤེས་བསྒྱུར་བ་
tatsaṃjñayā तत्संज्ञया 以如是想 de ltar 'du shes pas དེ་ལྟར་འདུ་ཤེས་པས་
uttaramanuṣyadharmayuktatoktavartamānaḥ (uttaramanuṣyadharmayuktatoktavātmanaḥ) उत्तरमनुष्यधर्मयुक्ततोक्तवर्तमानः (उत्तरमनुष्यधर्मयुक्ततोक्तवात्मनः) 妄言我得過人法 妄言得異剌麻 bdag mi'i chos bla ma dang ldan par smras pa བདག་མིའི་ཆོས་བླ་མ་དང་ལྡན་པར་སྨྲས་པ་
parāvagame परावगमे 識知 他人知覺 pha rol gyis go ba ཕ་རོལ་གྱིས་གོ་བ་
anāpattiḥ अनापत्तिः 無墮 無犯 ltung ba med ལྟུང་བ་མེད་
ādikarmikaḥ आदिकर्मिकः 初出家 初業者 初入門者 las dang po pa ལས་དང་པོ་པ་
unmattakaḥ उन्मत्तकः 昏迷者 myos pas མྱོས་པས་
vikṣiptacittaḥ विक्षिप्तचित्तः 心亂者 sems 'khrugs pa སེམས་འཁྲུགས་པ་
vedanābhinnaḥ वेदनाभिन्नः 持解苦者 苦痛所壞 受苦觸者 sdug bsngal gyi tshor bas gzir ba (sdug bsngal gyi tshor bas zin pa) སྡུག་བསྔལ་གྱི་ཚོར་བས་གཟིར་བ་(སྡུག་བསྔལ་གྱི་ཚོར་བས་ཟིན་པ་)
prāyogikī प्रायोगिकी 合中出 加行 和合中出 sbyor ba las byung ba སྦྱོར་བ་ལས་བྱུང་བ་
gurvī गुर्वी 重 lci ba ལྕི་བ་
sāvaśeṣā सावशेषा 有餘 lhag ma yod pa ལྷག་མ་ཡོད་པ་
niravaśeṣaḥ निरवशेषः 無餘 lhag ma med pa ལྷག་མ་མེད་པ་
ā saptamaṃ yugam upādāya आ सप्तमं युगमुपादाय 父母七代以下 pha ma'i rigs bdun rgyud tshun chad ཕ་མའི་རིགས་བདུན་རྒྱུད་ཚུན་ཆད་
pātranikubjanam पात्रनिकुब्जनम् 合缽盂在地上 lhung bzed khas dbub ལྷུང་བཟེད་ཁས་དབུབ་
sāśaṅkam (sāśaṅga) साशङ्कम् (साशङ्ग) 故全緣 具可疑 dogs pa dang bcas pa དོགས་པ་དང་བཅས་པ་
sapratibhayabhairavasammatam सप्रतिभयभैरवसम्मतम् 全懼怕 有稱具懼怕者 bag tsha ba dang 'jigs pa dang bcas par grags pa བག་ཚ་བ་དང་འཇིགས་པ་དང་བཅས་པར་གྲགས་པ་
ṣaḍvārgikāḥ षड्वार्गिकाः 六群 六部 六眾 drug sde དྲུག་སྡེ་
vicaṭanam विचटनम् 壞 攝修 進 rmel ba (rmal ba) རྨེལ་བ་(རྨལ་བ་)
apakoṭanam. ākoṭanam अपकोटनम्. आकोटनम् 斷 撥 bcag pa བཅག་པ་
dhāvayet धावयेत् 著人洗 令洗 'khur 'jug pa འཁུར་འཇུག་པ་
rañjayet रञ्जयेत् 注水令煎 令染 'tshed du 'jug pa འཚེད་དུ་འཇུག་པ་
ākoṭayet आकोटयेत् 著住 令斷 'chag tu 'jug pa འཆག་ཏུ་འཇུག་པ་
gṛhavyākulikaḥ गृहव्याकुलिकः 海巴俗家 俗家 khyim so ཁྱིམ་སོ་
purāṇadvitīyā (pūrānadhitīyā) पुराणद्वितीया (पूरानधितीया) 先妻 故二 sngon gyi chung ma སྔོན་གྱི་ཆུང་མ་
ghaṇṭāvaghoṣaṇam घण्टावघोषणम् 出榜時諭 鳴健吒 dril sgra las bsgrags pa དྲིལ་སྒྲ་ལས་བསྒྲགས་པ་
kārṣāpaṇam (karṣapaṇam) कार्षापणम् (कर्षपणम्) 白海巴 迦利沙波拏 錢 kar sha pa na ཀར་ཤ་པ་ན་
māṣakam माषकम् 海巴 磨沙迦 ma sha ka མ་ཤ་ཀ་
saṃprajānan mṛṣāvādaḥ (saṃprajānamṛṣāvādaḥ) संप्रजानन्मृषावादः (संप्रजानमृषावादः) 知則妄言說 正知妄語 故妄言 shes bzhin gyi brdzun smra ba ཤེས་བཞིན་གྱི་བརྫུན་སྨྲ་བ་
agamakaḥ अगमकः 非知亦不知 不知 令非知 go bar byed pa ma yin pa'am mi go ba གོ་བར་བྱེད་པ་མ་ཡིན་པའམ་མི་གོ་བ་
ajñāpakaḥ (ajñāpakam) अज्ञापकः (अज्ञापकम्) 非知 不令得知 shes pa byed pa ma yin pa ཤེས་པ་བྱེད་པ་མ་ཡིན་པ་
samagraḥ समग्रः 順合 合 具足 mthun pa མཐུན་པ་
vyagraḥ व्यग्रः 不順 不合 mi mthun pa མི་མཐུན་པ་
pūrvacaramaḥ पूर्वचरमः 始終布施 dang po dang tha ma la sbyin pa དང་པོ་དང་ཐ་མ་ལ་སྦྱིན་པ་
mṛtavaibhavād bhuk (mṛtavaibhavadgukaḥ) मृतवैभवाद्भुक् (मृतवैभवद्गुकः) 分亡故財 shi ba'i nor bgo ba ཤི་བའི་ནོར་བགོ་བ་
sārdhaṃvihārī (sārdhaṃvihārin) सार्धंविहारी (सार्धंविहारिन्) 同住 lhan cig gnas pa ལྷན་ཅིག་གནས་པ་
pratibandhaḥ प्रतिबन्धः 減 斷 魔皆消除 障礙 不容 遮 阻 難 'gog pa'am 'gogs ( bgegs ) sam bar du gcod pa འགོག་པའམ་འགོགས་(བགེགས་)སམ་བར་དུ་གཅོད་པ་
utkuṭukasthaḥ उत्कुटुकस्थः 打坐 常打坐 蹲踞 cog bur 'dug pa ཅོག་བུར་འདུག་པ་
antaḥsīma (antaḥsīmā) अन्तःसीम (अन्तःसीमा) 界內 mtshams kyi nang མཚམས་ཀྱི་ནང་
kṛtam idaṃ veṣam (kṛtedam veṣam. kṛtedam vaṣam) कृतमिदं वेषम् (कृतेदम्वेषम्. कृतेदम्वषम्) 這等莊嚴 如是莊嚴 cha byad 'di bzhin byas ཆ་བྱད་འདི་བཞིན་བྱས་
pañcamaṇḍalakena vandanaṃ kṛtvā पञ्चमण्डलकेन वन्दनं कृत्वा 五體投地 以五輪作體 yan lag lngas phyag byas ཡན་ལག་ལྔས་ཕྱག་བྱས་
pragṛhītāñjaliḥ प्रगृहीताञ्जलिः 合掌 thal mo sbyar ཐལ་མོ་སྦྱར་
saṃghādhīnaḥ संघाधीनः 靠聖僧 靠眾僧 dge 'dun la rag las pa དགེ་འདུན་ལ་རག་ལས་པ་
purākalpaḥ पुराकल्पः 古法事 古儀軌 sngon gyi cho ga སྔོན་གྱི་ཆོ་ག་
haimantikaḥ हैमन्तिकः 冬時 dgun gyi dus དགུན་གྱི་དུས་
grīṣmaḥ ग्रीष्मः 春時 dpyid kyi dus དཔྱིད་ཀྱི་དུས་
vārṣikaḥ वार्षिकः 夏時 dbyar gyi dus དབྱར་གྱི་དུས་
mitavārṣikaḥ (mṛtavārṣikaḥ) मितवार्षिकः (मृतवार्षिकः) 夏短時 短夏時 dbyar thung ngu'i dus དབྱར་ཐུང་ངུའི་དུས་
dīrghavārṣikaḥ दीर्घवार्षिकः 夏長時 長夏時 dbyar ring po'i dus དབྱར་རིང་པོའི་དུས་
poṣadhasthāpanam पोषधस्थापनम् 開布薩 開褒灑陀 gso sbyong bzhag pa གསོ་སྦྱོང་བཞག་པ་
cūrṇam चूर्णम् 細麵 'dag pa'i phye ma འདག་པའི་ཕྱེ་མ་
jentam. jentākaḥ (jontakaḥ) जेन्तम्. जेन्ताकः (जोन्तकः) 暖房 bsro khang བསྲོ་ཁང་
udakabhramaḥ उदकभ्रमः 陰溝 gtor khung (stor khung) གཏོར་ཁུང་(སྟོར་ཁུང་)
kuruvindaḥ कुरुविन्दः 混堂 紅寶石 出淨錫器 朱砂 黑鹽 zha nye gdar ཞ་ཉེ་གདར་
layanaparihāraḥ लयनपरिहारः 砌住 料顧房舍 gnas khang spags pa གནས་ཁང་སྤགས་པ་།་གནས་ཁང་དཔག་
utthānakārakaḥ (utthakārakaḥ) उत्थानकारकः (उत्थकारकः) 倣活 做估 lag gi las byed pa ལག་གི་ལས་བྱེད་པ་
dantakāṣṭham दन्तकाष्ठम् 牙杖 楊杖 so shing སོ་ཤིང་
ārocanam आरोचनम् 禱祝 gsol ba gdab pa གསོལ་བ་གདབ་པ་
aruṇaḥ (āruṇam) अरुणः (आरुणम्) 將曉 skya rengs སྐྱ་རེངས་
nīlāruṇaḥ नीलारुणः 東方初發白 skya rengs dang po shar ba སྐྱ་རེངས་དང་པོ་ཤར་བ་
pītāruṇaḥ पीतारुणः 未發白 大亮 skya rengs bar ma སྐྱ་རེངས་བར་མ་
tamrāruṇaḥ (tāmāruṇaḥ) तम्रारुणः (तामारुणः) 大發白 將旭 skya rengs tha ma སྐྱ་རེངས་ཐ་མ་