Mahāvyutpatti: 8700-8799
vikālabhojanaviratiḥ विकालभोजनविरतिः 棄非時食 離非時食 不非時食 dus ma yin pa'i zas spong ba དུས་མ་ཡིན་པའི་ཟས་སྤོང་བ་
samanvāhāra ācārya समन्वाहार आचार्य 阿遮利耶存念 願師垂念 slob dpon dgongs su gsol སློབ་དཔོན་དགོངས་སུ་གསོལ་
śṛṇotu bhadanta saṃghaḥ शृणोतु भदन्त संघः 開諸大德 大德僧伽聽 大德僧伽存念 dge 'dun btsun pa rnams gsan du gsol དགེ་འདུན་བཙུན་པ་རྣམས་གསན་དུ་གསོལ་
yāvajjīvam यावज्जीवम् 乃至存命 乃至命終 乃至命存 ji srid 'tsho'i bar du ཇི་སྲིད་འཚོའི་བར་དུ་
ullumpatu mām (ullumbatu mām) उल्लुम्पतु माम् (उल्लुम्बतु माम्) 我求引導 bdag drang du gsol བདག་དྲང་དུ་གསོལ་
anuśikṣe अनुशिक्षे 隨學 rjes su slob po རྗེས་སུ་སློབ་པོ་
anuvidhīye अनुविधीये 隨作 隨修 rjes su sgrub po རྗེས་སུ་སྒྲུབ་པོ་
anukaromi अनुकरोमि 隨持 隨作 rjes su bgyid do རྗེས་སུ་བགྱིད་དོ་ 沙門四種所應作法
catvārah śramaṇakārakadharmāḥ चत्वारह्श्रमणकारकधर्माः 修善四法名目 沙門四種作法 dge sbyong du byed pa'i chos bzhi ming la དགེ་སྦྱོང་དུ་བྱེད་པའི་ཆོས་བཞི་མིང་ལ་
ākruṣṭena na pratyākroṣṭavyam (ākroṣtona na pratyākroṣṭavyam) आक्रुष्टेन न प्रत्याक्रोष्टव्यम् (आक्रोष्तोन न प्रत्याक्रोष्टव्यम्) 毀不還 他罵不應返罵 人毀不還毀 gshe yang slar mi gshe bar bya གཤེ་ཡང་སླར་མི་གཤེ་བར་བྱ་
roṣitena na pratiroṣitavyam रोषितेन न प्रतिरोषितव्यम् 人怒不還怒 他瞋不應返瞋 khros kyang slar mi khro bar bya ཁྲོས་ཀྱང་སླར་མི་ཁྲོ་བར་བྱ་
bhaṇḍitena na pratibhaṇḍitavyam भण्डितेन न प्रतिभण्डितव्यम् 尋過失不還報 他調不應返調 mtshang brus kyang slar mi 'bru bar bya མཚང་བྲུས་ཀྱང་སླར་མི་འབྲུ་བར་བྱ་
tāḍitena na pratitāḍitavyam ताडितेन न प्रतिताडितव्यम् 他打不應返打 brdeg yang slar mi brdeg par bya བརྡེག་ཡང་སླར་མི་བརྡེག་པར་བྱ་ 出家等
pravrajitaḥ प्रव्रजितः 出家 rab tu byung ba རབ་ཏུ་བྱུང་བ་
upasaṃpannaḥ उपसंपन्नः 近圓者 受具足 受大戒 比丘 已近圓 bsnyen par rdzogs pa བསྙེན་པར་རྫོགས་པ་
śramaṇaḥ श्रमणः 沙門 修善 勤息 dge sbyong དགེ་སྦྱོང་
bhikṣuḥ भिक्षुः 比丘 苾芻 乞士 dge slong དགེ་སློང་
bhikṣuṇī भिक्षुणी 比丘尼 苾芻尼 乞女 dge slong ma དགེ་སློང་མ་
śramaṇeraḥ श्रमणेरः 沙彌 勤策男 求寂男 dge tshul དགེ་ཚུལ་
śramaṇerikā श्रमणेरिका 沙彌尼 勤策女 求寂女 dge tshul ma དགེ་ཚུལ་མ་
śikṣamāṇā शिक्षमाणा 學法女 學戒女 學善女 正學女 式叉摩那 叉摩那 dge slob ma དགེ་སློབ་མ་
mahallakaḥ महल्लकः 半路修行 rgan zhugs རྒན་ཞུགས་
śikṣādattakaḥ शिक्षादत्तकः 與戒 與學 bslab pas byin pa བསླབ་པས་བྱིན་པ་
upāsakaḥ उपासकः 善識 近事男 近事界 優婆塞 烏婆塞 鄔波索迦 dge bsnyen དགེ་བསྙེན་
upāsikā उपासिका 近事女 善識母 優婆夷 優婆斯迦 dge bsnyen ma དགེ་བསྙེན་མ་
poṣadhikaḥ पोषधिकः 布薩 補善 褒灑陀 gso sbyong ba གསོ་སྦྱོང་བ་
upādhyāyaḥ उपाध्यायः 和尚 力生 親教師 mkhan po མཁན་པོ་
ācāryaḥ आचार्यः 闍黎 阿遮利耶 阿遮利 軌範師 師範 阿闍梨 slob dpon སློབ་དཔོན་
karmakārakaḥ कर्मकारकः 作行師 羯磨者 作業者 las byed pa ལས་བྱེད་པ་
raho 'nuśāsakaḥ (rahotuśāsakaḥ) रहोऽनुशासकः (रहोतुशासकः) 密師 屏教師 gsang ste ston pa གསང་སྟེ་སྟོན་པ་
niśrayadāyakaḥ (niśrayadāpakaḥ) निश्रयदायकः (निश्रयदापकः) 住施 與依止者 施住者 gnas byin pa གནས་བྱིན་པ་
pāṭhācāryaḥ पाठाचार्यः 誦念師 數念師 教讀阿遮利耶 klog pa'i slob dpon ཀློག་པའི་སློབ་དཔོན་
sthaviraḥ स्थविरः 尊者 羅漢 上座 上首 gnas brtan གནས་བརྟན་
dahraḥ. (daharaḥ) दह्रः. (दहरः) 幼輩 小師 gzhon rabs གཞོན་རབས་
navakarmikaḥ नवकर्मिकः 行僧 初業者 lag gi bla ལག་གི་བླ་
vaiyavṛtyakaraḥ (vaiyaprityakaḥ) वैयवृत्यकरः (वैयप्रित्यकः) 執事 zhal lta pa ཞལ་ལྟ་པ་
śiṣyaḥ शिष्यः 徒 弟子 slob ma སློབ་མ་
praśiṣyaḥ प्रशिष्यः 再學 徒弟 徒孫 yang slob ཡང་སློབ་
antevasī (antavāsī) अन्तेवसी (अन्तवासी) 弟子 侍者 nye gnas ཉེ་གནས་
paścācchramaṇaḥ पश्चाच्छ्रमणः 隨從沙門 phyi bzhin 'brang ba'i dge sbyong ཕྱི་བཞིན་འབྲང་བའི་དགེ་སྦྱོང་
madhyaḥ मध्यः 中人 中輩 bar ma བར་མ་
navakaḥ नवकः 新出家 gsar bu གསར་བུ་
vṛddhāntaḥ (vṛddhānnaḥ) वृद्धान्तः (वृद्धान्नः) 老次第 rgan rims རྒན་རིམས་
navāntaḥ नवान्तः 幼次第 gzhon rims གཞོན་རིམས་
naivāsikaḥ नैवासिकः 根本住僧 久住者 gzhi ba གཞི་བ་
āgantukaḥ आगन्तुकः 客僧 倏忽來者 blo bur du 'ongs pa བློ་བུར་དུ་འོངས་པ་
gamikaḥ गमिकः 行具者 去者 將行未行 'gro bar chas pa འགྲོ་བར་ཆས་པ་
āgamikaḥ आगमिकः 來者 'ongs pa འོངས་པ་
kālapātrikaḥ (kālapattrikaḥ) कालपात्रिकः (कालपत्त्रिकः) 黑缽者 盂者 lhung bzed nag pa can ལྷུང་བཟེད་ནག་པ་ཅན་
saṃjñābhikṣuḥ संज्ञाभिक्षुः 比丘名 名字苾芻 名字比丘 ming gi dge slong མིང་གི་དགེ་སློང་
pratijñābhikṣuḥ प्रतिज्ञाभिक्षुः 比丘稱 自言苾芻 自言比丘 khas 'che ba'i dge slong ཁས་འཆེ་བའི་དགེ་སློང་
bhikṣuta iti bhikṣuḥ भिक्षुत इति भिक्षुः 為尋求的比丘 乞求苾芻 為命比丘 為乞比丘 slong ba'i phyir du dge slong སློང་བའི་ཕྱིར་དུ་དགེ་སློང་
bhinnakleśatvād bhikṣuḥ भिन्नक्लेशत्वाद्भिक्षुः 改煩惱的比丘 破煩惱苾芻 為除煩惱比丘 破煩惱比丘 nyon mongs bcom pa'i phyir dge slong ཉོན་མོངས་བཅོས་པའི་ཕྱིར་དགེ་སློང་
jñāpticaturthakarmaṇopasaṃpanno bhikṣuḥ ज्ञाप्तिचतुर्थकर्मणोपसंपन्नो भिक्षुः 禱祝根本比丘 白四羯磨圓具苾芻 按毘尼儀軌而得成比丘 用白四羯磨受具足戒比丘 gsol ba dang bzhi'i las kyis bsnyen par rdzogs pa'i phyir dge slong གསོལ་བ་དང་བཞིའི་ལས་ཀྱིས་བསྙེན་པར་རྫོགས་པའི་ཕྱིར་དགེ་སློང་ 出家事
steyasaṃvāsikaḥ स्तेयसंवासिकः 偷居 賊住者 rku thabs su gnas pa རྐུ་ཐབས་སུ་གནས་པ་
nānāsaṃvāsikaḥ नानासंवासिकः 各居 別住者 tha dad gnas pa ཐ་དད་གནས་པ་
asaṃvāsikaḥ असंवासिकः 不共住 gnas par mi bya pa གནས་པར་མི་བྱ་པ་
tīrthikāvakrāntakaḥ तीर्थिकावक्रान्तकः 趣外道 mu stegs can zhugs pa མུ་སྟེགས་ཅན་ཞུགས་པ་
mātṛghātakaḥ मातृघातकः 殺母者 殺母 ma gsod pa མ་གསོད་པ་
pitṛghātakaḥ पितृघातकः 殺父者 殺父 pha gsod pa ཕ་གསོད་པ་
arhadghātakaḥ अर्हद्घातकः 殺羅漢者 殺羅漢 dgra bcom pa gsod pa དགྲ་བཅོམ་པ་གསོད་པ་
saṃghabhedakaḥ संघभेदकः 破和合僧 破僧伽 dge 'dun gyi dbyen byed pa དགེ་འདུན་གྱི་དབྱེན་བྱེད་པ་
tathāgatasyāntike duṣṭacittarudhirotpādakaḥ तथागतस्यान्तिके दुष्टचित्तरुधिरोत्पादकः 惡心出佛身血 de bzhin gshegs pa la ngan sems kyis khrag 'byin pa དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་ལ་ངན་སེམས་ཀྱིས་ཁྲག་འབྱིན་པ་
bhikṣuṇīdūṣakaḥ भिक्षुणीदूषकः 破汙比丘尼者 汙苾芻尼 dge slong ma sun phyung ba དགེ་སློང་མ་སུན་ཕྱུང་བ་
puruṣaḥ पुरुषः 男子 skyes pa སྐྱེས་པ་
strī स्त्री 女子 bud med བུད་མེད་
paṇḍakaḥ पण्डकः 黃門 ma ning མ་ནིང་
jātipaṇḍakaḥ जातिपण्डकः 男子轉為黃門 生黃門 skyes pa nas ma ning du gyur pa སྐྱེས་པ་ནས་མ་ནིང་དུ་གྱུར་པ་
pakṣapaṇḍakaḥ पक्षपण्डकः 半月黃門 ma ning zla phyed pa མ་ནིང་ཟླ་ཕྱེད་པ་
āsaktaprādurbhāvī paṇḍakaḥ आसक्तप्रादुर्भावी पण्डकः 抱生黃門 觸抱黃門 'khyud nas ltang ba'i ma ning འཁྱུད་ནས་ལྟང་བའི་མ་ནིང་
īrṣyāpaṇḍakaḥ ईर्ष्यापण्डकः 妒黃門 嫉妒黃門 ma ning phrag dog can མ་ནིང་ཕྲག་དོག་ཅན་
āpatpaṇḍakaḥ आपत्पण्डकः 去莖黃門 被害黃門 nyams pa'i ma ning ཉམས་པའི་མ་ནིང་
ṣaṇḍhaḥ षण्ढः 生而隱宮 扇搋 蠲害人 za ma ཟ་མ་
ubhayavyañjanaḥ उभयव्यञ्जनः 二相者 二根者 mtshan gnyis pa མཚན་གཉིས་པ་
aṅgulīphaṇahastakaḥ अङ्गुलीफणहस्तकः 手指圓者 lag pa'i sor mo zlum por 'jas pa ལག་པའི་སོར་མོ་ཟླུམ་པོར་འཇས་པ་
anoṣṭhakaḥ अनोष्ठकः 無唇者 mchu med མཆུ་མེད་
citrāṅgaḥ चित्राङ्गः 具下身者 具傷瘡者 lus rma mtshan can ལུས་རྨ་མཚན་ཅན་
ativṛddhaḥ अतिवृद्धः 特大 老 大老 太老 rgan ches pa རྒན་ཆེས་པ་
atibālakaḥ अतिबालकः 特小 太小 少大 bzhon ches pa / gzhon ches pa གཞོན་ཆེས་པ་
khañjaḥ खञ्जः 跛者 瘸子 theng po ཐེང་པོ་
khelaḥ खेलः 曲者 雞胸 瘸 gyol pa གྱོལ་པ་
kāṇḍarikaḥ (kaṇḍarikaḥ) काण्डरिकः (कण्डरिकः) 下不齊 房室過度 smad 'chal སྨད་འཆལ་
kuṇiḥ कुणिः 手殘疾 瘸手 支節不具 瘤手 lag sor rdum po ལག་སོར་རྡུམ་པོ་
kubjaḥ कुब्जः 駝背 sgur po སྒུར་པོ་
vāmanaḥ वामनः 短者 mi'u thung མིའུ་ཐུང་
galagaṇḍaḥ गलगण्डः 癭者 lba ba ལྦ་བ་
mūkaḥ मूकः 瘂者 lkug pa ལྐུག་པ་
badhiraḥ बधिरः 聾者 'on pa འོན་པ་
pīṭhasarpiḥ पीठसर्पिः 偏者 躄 傍行 rten 'phye རྟེན་འཕྱེ་
ślīpadī श्लीपदी 青腿 象皮病者 rkang 'bam རྐང་འབམ་
strīcchinnaḥ स्त्रीच्छिन्नः 以婦人乏者 被女所傷 bud med kyis dub pa བུད་མེད་ཀྱིས་དུབ་པ་
bhāracchinnaḥ भारच्छिन्नः 以背乏者 因重所傷 khur gyis dub pa ཁུར་གྱིས་དུབ་པ་
mārgacchinnaḥ मार्गच्छिन्नः 以路乏者 涉路而損 lam gyis dub pa ལམ་གྱིས་དུབ་པ་
tālamuktah तालमुक्तह् 食漏齋 ya za ma zug ཡ་ཟ་མ་ཟུག་
kandalīcchinnaḥ (kondalicchinnaḥ) कन्दलीच्छिन्नः (कोन्दलिच्छिन्नः) 負債者 gta' gam pa གཏའ་གམ་པ་
rājabhaṭaḥ राजभटः 王所揀別用者 rgyal pos bkrabs pa རྒྱལ་པོས་བཀྲབས་པ་
cauro dhvajabaddhakaḥ चौरो ध्वजबद्धकः 稱賊者 強盜稱 chom rkun por grags pa ཆོམ་རྐུན་པོར་གྲགས་པ་