Mahāvyutpatti: 8500-8599 


pravāritārthātisevā प्रवारितार्थातिसेवा 時常待客 作客過時 mgron du gnyer ba las ring du 'dug pa མགྲོནགཉེར་བལསརིང་དུའདུག་པ 

upaśravagatam (upaśravanatam) उपश्रवगतम् (उपश्रवनतम्) 耳聞轉變 盜聽 nyan rna ba las gyur pa ཉན་རྣལསགྱུར་པ 

śiksopasaṃhārapratikṣepaḥ शिक्सोपसंहारप्रतिक्षेपः 棄近戒 棄慢禁戒 bslab pa la nye bar 'jog pa spong ba བསླབ་པཉེ་བརའཇོག་པསྤོང་བ 

tūṣṇīṃ viprakramaṇam (tuṣṇīvakramaṇam) तूष्णीं विप्रक्रमणम् (तुष्णीवक्रमणम्) 行走 不語起去 mi smra bar 'gro ba མི་སྨྲ་བའགྲོ་བ 

anādaravṛttam अनादरवृत्तम् 不敬禮 不敬形 ma gus pa'i tshul གུས་པི་ཚུལ 

surāmaireyamadyapānam सुरामैरेयमद्यपानम् 飲大米酒 飲窣羅迷麗耶酒 飲酒 飲諸酒 'bru'i chang dang sbyar ba'i chang myos par gyur ba 'thung ba འབྲིུ་དང་སྦྱར་བི་མྱོས་པགྱུར་བའཐུང 

akālacaryā अकालचर्या 不時行 非時行 非時入城 dus ma yin par 'gro ba དུསམ་ཡིན་པའགྲོ་བ 九十墮I 

kulacalyā कुलचल्या 遊城 grong rgyu ba གྲོངརྒྱུ་བ rājakularātricaryā राजकुलरात्रिचर्या 宮殿中夜行 rgyal po'i pho brang du nub mo 'gro ba རྒྱལ་པོི་ཕོ་བྲངདུནུབམོའགྲོ་བ 

śikṣāpadadravyatāvyavacāraḥ (śikṣāpadadravyatāvyāvacaraḥ) शिक्षापदद्रव्यताव्यवचारः (शिक्षापदद्रव्यताव्यावचरः) 欺壞戒法 輕學處事 輕訶戒法 bslab tshig gi dngos po la khyad du gsod pa བསླབཚིགགིདངོས་པོཁྱདདུགསོད་པ 

sūcigṛhakasaṃpādanam सूचिगृहकसंपादनम् 彫刻針札 作針筒 骨牙角作針筒 khab ral 'chos pa ཁབརལའཆོས་པ 

pādakasampādanaṃ पादकसम्पादनं 彫刻坐床 作床腳 坐床足過量 khri'i rkang ba 'chos pa ཁྲིི་རྐངའཆོས་པ 

avanāhaḥ अवनाहः 做綿袂衣 被棉絮著衣 shing bal gyis gos par byas pa ཤིངགྱིསགོས་པ་བ་པ་ 

niṣadanagatam (nipadanagatam) निषदनगतम् (निपदनगतम्) 臥具 於座具 坐具過量 gding ba las gyur pa གདིང་བལསགྱུར་པ 

varṣāśātīgatam वर्षाशातीगतम् 成大夏布 於雨浴衣 雨衣過量 dbyar gyi ras chen las gyur pa དབྱརགྱིརསཆེནལསགྱུར་པ 

kaṇḍupraticchādanagatam कण्डुप्रतिच्छादनगतम् 肢喜 於覆瘡衣 覆疥瘡衣過量 g-yan pa dgab pa las gyur pa ་པ་དག་པ་ལསགྱུར་པ 

sugatacīvaragatam सुगतचीवरगतम् 無量數作袈裟 於善逝衣 衣過佛衣量 bde bar gshegs pa'i chos gos kyi tshad las gyur pa བདེ་བར་གཤེགས་པི་ཆོསགོསཀྱིཚདལསགྱུར་པ 懺悔四法 

pratideśanīyāni प्रतिदेशनीयानि 悔過法 懺悔四法 so sor bshags pa'i chos bzhi ming la སོ་སོར་བཤགས་པི་ཆོསབཞིམིང 

bhikṣuṇīpiṇḍakagrahaṇam भिक्षुणीपिण्डकग्रहणम् 尼僧自手食食 dge slon ma las zas lag tu len pa དགེསླལསཟསལག་ཏུལེན་པ 

paṅktivaiṣamyavādānivāritabhuktiḥ पङ्क्तिवैषम्यवादानिवारितभुक्तिः 未設坐遊返取食不辭比丘尼所指示與食 眾不平等言不拒食 gral rims su ma bab par 'drim du 'jug pa la ma bzlog par za ba རིམསུབབ་པའདྲིདུའཇུག་པབཟློག་པ 

kulaśikṣābhaṅgapravṛttiḥ कुलशिक्षाभङ्गप्रवृत्तिः 已設座犯禁入聚落 犯家制入 khrims dral te gron du 'gro ba ཁྲིམསདྲཏེགྲོདུའགྲོ་བ 

vanavicayagataḥ वनविचयगतः 遊走於林中 於觀察林 nags tshal brtag pa las gyur pa ནག་བརྟག་པལསགྱུར་པ 眾多學法 

nivāsanena sapta निवासनेन सप्त 內衣有七條 禪裙有層 sham thabs la rnam pa bdun ཐབས་ལརྣམ་པབདུན 戒學法 

parimaṇḍalanivāsanam परिमण्डलनिवासनम् 禪裙圓相 齊整著裙 五衣應齊整圓相 sham thabs la zlum por bgo pa ཐབས་ལཟླུམ་པར་བ་པ་ 

nātyutkṛṣṭam (nātyāskṛṣṭaḥ) नात्युत्कृष्टम् (नात्यास्कृष्टः) 不要特積語 不太高 不得如積磊 ha can rtsengs pa ma yin pa ཧ་ཅནརྩེ་པ་མ་ཡིན་པ 

nātyavakṛṣṭam (nātyuprakṛṣṭaḥ) नात्यवकृष्टम् (नात्युप्रकृष्टः) 不要特長 不太下 不得特長 ha cang 'jol ba ma yin pa ཧ་ཅང་འལ་བམ་ཡིན་པ 

na hastituṇḍāvalambitam हस्तितुण्डावलम्बितम् 不要如象鼻垂長 不垂如象鼻 glang po che'i sna ltar nar ba ma yin pa གླང་པོ་ཆེི་སྣལྟར་བམ་ཡིན་པ 

na tālavṛndakam तालवृन्दकम् 如多羅樹葉 如多羅菜 不得多羅樹葉 ta la'i lo ma ltar ltab pa ཏ་ི་ལོལྟརལྟ་པ་ 

na kulmāṣapiṇḍakam (na kuḍmāṣapiṇḍakam) कुल्माषपिण्डकम् ( कुड्माषपिण्डकम्) 不要如米堆 不如豆團 不得如米袋 'bru'i phur ma ltar ma yin pa འབྲིུ་ཕུར་མལྟརམ་ཡིན་པ 

na nāgaśīrṣakaṃ nivāsanaṃ nivāsayiṣyāmīti śikṣā karaṇīyā नागशीर्षकं निवासनं निवासयिष्यामीति शिक्षा करणीया 下衣不得如蛇舉頭相 我不著裙如蛇頭 sbrul mgo'i gdengs ka ltar smad gyogs mi bgo bar bslab par bya སྦྲུལམགོི་གདེངསལྟརསྨདགཡོགསམིབགོ་བ་བསླ་པར་བྱ་ 

nātyutkṛṣṭaṃ cīvaram नात्युत्कृष्टं चीवरम् 袈裟不用積 衣不太高 上衣不得如磊 chos gos ha cang rtsengs pa ma yin pa ཆོསགོས་ཧ་ཅངརྩེ་པ་མ་ཡིན་པ 

nātyavakṛṣṭaṃ cīvaram (nātyupakṛṣṭaṃ cīvaram) नात्यवकृष्टं चीवरम् (नात्युपकृष्टं चीवरम्) 袈裟不用甚長 衣不太下 chos gos ha cang 'jol ba ma yin ཆོསགོས་ཧ་ཅང་འལ་བམ་ཡིན 

parimaṇḍalam cīvaram परिमण्डलम्चीवरम् 要圓相 齊整衣好正覆 chos gos zlum por bgo ba ཆོསགོསཟླུམ་པར་བོ་བ 

susaṃvṛtaḥ सुसंवृतः 最要謹慎 shin tu bsdams pa ཤིན་ཏུབསྡམས་པ 

supraticchannaḥ सुप्रतिच्छन्नः 要莊嚴好 好正被 上衣要齊正 legs par bgos ba ལེགས་པརབགོས 

alpaśabdaḥ अल्पशब्दः 不要作聲 少語言 sgra bskyung ba སྒྲ་བསྐྱུང་བ 

anutkṣiptacakṣuṣaḥ अनुत्क्षिप्तचक्षुषः 不亂視 不高視 不左右顧 mig gyeng bar mi bya ba མིགགཡེང་བམི་བྱ་བ 

yugamātradarśinaḥ युगमात्रदर्शिनः 平正視 gnya' shing gang tsam du blta ba འ་ཤིངགངཙམ་དུབལྟ་བ 

nodguṇṭhikayā (nodguṣṭhikayā) नोद्गुण्ठिकया (नोद्गुष्ठिकया) 不搖頭 不覆頭 不長 mgo mi gyog མགོམི་གཡོ 

notkṛṣṭkayā नोत्कृष्ट्कया 不捲 不偏抄 mi brdze མིབརྫེ 

notsaktikayā नोत्सक्तिकया 不反抄 不雙抄 mi gzar མིགཟར 

nodvyastikayā नोद्व्यस्तिकया 不叉手於腦後 不叉 gnya' gong du mi bsnol འ་གོང་དུམིབསྣོ 

na paryastikayā (na paryastikaryā) पर्यस्तिकया ( पर्यस्तिकर्या) 不要兩交搭於肩上 不拊 phrag pa gnyis ka la mi gzar ཕྲག་པགཉིས་ཀམིགཟར 

noṭṭaṅkikayā नोट्टङ्किकया 勿以腳掌面立行 不足指行 brang bas ma yin བྲངབསམ་ཡིན 

nojjaṅkikayā नोज्जङ्किकया 勿拉衣行 'jol thabs su ma yin ཐབསསུམ་ཡིན 

nollaṅghikayā नोल्लङ्घिकया 不跳 mi mchong མི་མ 

notkuṭukikayā नोत्कुटुकिकया 不得蹲坐蹲行 不蹲 rtsog bus ma yin རྩབུ་མ་ཡ 

na skambhākṛtāḥ स्कम्भाकृताः 不要叉腰 不挂 dkur mi bsten དཀུམིབསྟེན 

na kāyapracālakam कायप्रचालकम् 不要搖頭 不搖身 不要搖身 lus mi bsgyur ལུསམིབསྒྱུར 

na bāhupracālakam बाहुप्रचालकम् 不要舉手 不掉臂 lag pa mi bskyod ལག་པམི་བསྐྱོད 

na śīrṣapracālakam शीर्षप्रचालकम् 不要轉頭 不搖頭 不要搖頭 mgo mi bsgyur མགོམིབསྒྱུར 

na soḍhaukikayā सोढौकिकया 不要聳肩 不肩排 不要掉肩 phrag pa mi sprad ཕྲག་པམིསྤྲད 

na hastasaṃlagnikayā हस्तसंलग्निकया 不要叉手 不連手 不要連手 lag pa mi sbrel ལག་པམིསྦྲེ 

nānanujñātāḥ नाननुज्ञाताः 未分付 未請 不得未差而 ma bsgo bar བསྒོ་བར 

na pratyavekṣāsanam (pratyavekṣosanam) प्रत्यवेक्षासनम् (प्रत्यवेक्षोसनम्) 不看坐具以 不觀察坐 stan la ma brtags par སྟནམ་བརྟག་པར་ 

na sarvakāyaṃ samavardhāya सर्वकायं समवर्धाय 坐無體重 不應放身而坐 重體用力坐 lus thams cad kyis ljid kyis mi dbab ལུསཐམས་ཅདཀྱིསལྗིདཀྱིསམིདབབ 

na pāde pādam ādhāya पादे पादमाधाय 足不交錯 不壘足 rkang pa mi bsnol རྐང་པམིབསྣོ 

na sakthani sakthyādhāya सक्थनि सक्थ्याधाय 腿勿交叉 brla mi bsnol བརླམིབསྣོ 

na gulphe gulpham ādhāya गुल्फे गुल्फमाधाय 坐不可兩背式骨上下合 不重踝 long bu'i steng du long bu mi bzhag ལོང་བིུ་སྟེང་དུལོང་བུམིབཞག 

na saṃkṣipya pādau संक्षिप्य पादौ 腳勿交叉 不斂足 rkang pa mi dgug རྐང་པམིདགུ 

na vikṣipya pādau विक्षिप्य पादौ 不可跨立 不舒足 rkang mi gdang རྐངམིགདང 

na viḍaṅgikayā विडङ्गिकया 不露密相 mdom mi snang མདོམིསྣང 

satkṛtya piṇḍapātaṃ pratigrahīṣyāmaḥ (satkṛtya piṇḍapātraṃ pratigrahīṣyāmaḥ) सत्कृत्य पिण्डपातं प्रतिग्रहीष्यामः (सत्कृत्य पिण्डपात्रं प्रतिग्रहीष्यामः) 取食要端正 恭敬受食 取食要好 legs par zas blang ba ལེགས་པརཟསབླང་བ 

na samatīrthikam (na samatittikam) समतीर्थिकम् ( समतित्तिकम्) 勿得作音 勿滿 勿得飯上多添羹 mu dang kha da chad du ma yin pa མུདངཆདདུ་མཡིན་པ 

na samasūpikam समसूपिकम् 勿得飯上菜齊盛 tshod ma dang mnyam par ma yin ཚོད་མདང་མཉམ་པམ་ཡིན 

sāvadānam सावदानम् 以次 次第 mthar chags མཐར་ཆགས 

pātrasaṃjñinaḥ पात्रसंज्ञिनः 觀看缽盂 看缽 lhung bzed la blta ba ལྷབཟེདལ་བྟ་བ 

nānāgate khādanīye bhojanīye pātram upanāmayiṣyāmaḥ (nānāgate khādanīye bhojanīye pātram udhānāmayiṣyamaḥ) नानागते खादनीये भोजनीये पात्रमुपनामयिष्यामः (नानागते खादनीये भोजनीये पात्रमुधानामयिष्यमः) 飲食未到勿得用缽去接 食未至預申其鉢 bza' ba dang bca' ba ma 'ongs par lhung bzed ltung gzed mi bzed བཟའདང་བཅའ་མ་འོངས་པལྷབཟེདལྟུངམིབཟེད 

na odanena sūpikaṃ praticchādayiṣyāmaḥ sūpikena vā odanam ओदनेन सूपिकं प्रतिच्छादयिष्यामः सूपिकेन वा ओदनम् 食飯勿得用菜蓋飯 不得滿鉢受飯更安羹菜令食流溢 'bras chan gyis tshod ma'am tshod mas 'bras chan mi dag pa འབྲསགྱིསཚོད་མཚོད་མའབྲསམིདག་པ 

satkṛtya piṇḍapātaṃ paribhokṣyāmaḥ (satkṛtya piṇḍapātraṃ paribhokṣyāmaḥ) सत्कृत्य पिण्डपातं परिभोक्ष्यामः (सत्कृत्य पिण्डपात्रं परिभोक्ष्यामः) 飯食端莊 恭敬而食 legs par zas bzab ལེགས་པརཟས 

nātikṣuṇakair ālopaiḥ (nātikhuntannakirālopaiḥ) नातिक्षुणकैरालोपैः (नातिखुन्तन्नकिरालोपैः) 斷食勿得過小 不極小摶 kham ha cang chung ba yang ma yin ་ཧ་ཅངཆུང་བཡངམ་ཡིན 

nātimahantam नातिमहन्तम् 斷食勿得過大 不極大摶 kham ha cang chen po ma yin ་ཧ་ཅངཆེན་པོམ་ཡིན 

parimaṇḍalam ālopam परिमण्डलमालोपम् 斷食合中 圓整而食 kham ran pa ་ར་པ་ 

nānāgate ālope mukhadvāraṃ vivariṣyāmaḥ नानागते आलोपे मुखद्वारं विवरिष्यामः 未食勿得開口 食未至不張口待 kham ma gzas par kha mi gdang ་པར་མིགདང 

na sālopena mukhena vācaṃ pravyāhariṣyāmaḥ (na sālopena mukhena vāraṃ pravyāhariṣyāmaḥ) सालोपेन मुखेन वाचं प्रव्याहरिष्यामः ( सालोपेन मुखेन वारं प्रव्याहरिष्यामः) 食滿口勿得言 不應如是含食語 kha kham gyis bkang ste mi smra གྱིསབཀངསྟེམི་སྨྲ 

na cuccukārakam चुच्चुकारकम् 口無作聲 不彈舌 勿露酸相 tsug tsug mi bya མི་བྱ 

na śuścukārakam शुश्चुकारकम् 勿吸湯聲 cag cag mi bya ཅགཅགམི་བྱ 

na thutthukārakam थुत्थुकारकम् 勿露熱相 不吹氣 hu hu mi bya ཧུ་ཧུ་མི་བྱ 

na phutphukārakam फुत्फुकारकम् 勿呼呼聲 不呵氣 勿露冷相 phu phu mi bya ཕུཕུམི་བྱ 

na jihvāniścārakaṃ piṇdapātaṃ(piṇdapātraṃ) bhokṣyāmaḥ जिह्वानिश्चारकं पिण्दपातं(पिण्दपात्रं) भोक्ष्यामः 食勿出舌 不舒舌食 lce phyung ste zas mi bza' ལྕེཕྱུངསྟེཟསམིབཟའ 

na sikthapṛthakkārakam सिक्थपृथक्कारकम् 勿拾一一粒食 不手散食 'bru nas tha dad mi bya འབྲུནསཐ་དདམི་བྱ 

nāvarṇakārakam (navarṇakarakam) नावर्णकारकम् (नवर्णकरकम्) 勿嫌惡 phyas mi gdags མིགདགས་།་ཆསམིགདགས 

na gallāpahārakam (galla + apahārakam) गल्लापहारकम् (गल्ल + अपहारकम्) 負背勿移 不填頰食 勿移於左右腮 mkhur ba mi spo ུརམིསྤོ 

na kavaḍacchedakam (na karaḍacehādakam. na kavaḍocchedakam) कवडच्छेदकम् ( करडचेहादकम्. कवडोच्छेदकम्) 勿得不斷食 不分摶食 勿得斷食分 kham 'phro mi bcad འཕྲོམིབཅད 

na jihvāsphoṭakam जिह्वास्फोटकम् 齶勿作聲 rkan mi tog རྐམིཏོག 

na hastāvalehakam हस्तावलेहकम् 勿舐手 lag pa mi bldag pa ལག་པམིལྡག་པ 

na pātrāvalehakam पात्रावलेहकम् 勿舐缽 lhung bzed mi byog ལྷབཟེདམི་བྱ 

na hastasaṃdhunakam हस्तसंधुनकम् 手勿抓癢 不振手 手勿摔 lag pa mi sprug ལག་པམིྤྲུ 

na pātrasaṃdhunakam पात्रसंधुनकम् 勿得離缽 不振缽 勿得覆缽 lhung bzed mi skyom ལྷབཟེདམིསྐྱོ 

na stūpākṛtimavamṛdya piṇḍapātaṃ paribhokṣyāmaḥ (na stūpākṛtimavamṛdya piṇḍapātraṃ paribhokṣyāmaḥ) स्तूपाकृतिमवमृद्य पिण्डपातं परिभोक्ष्यामः ( स्तूपाकृतिमवमृद्य पिण्डपात्रं परिभोक्ष्यामः) 如塔樣者勿食 不作窣覩波形食 勿作如塔樣食 mchod rten dang 'dra bar byas te zas mi bza' མཆོད་རྟེནདང་འདྲ་བ་བཏེཟསམིབཟའ 

na sāmiṣeṇa pāṇinodakasthālakaṃ grahīṣyāmaḥ सामिषेण पाणिनोदकस्थालकं ग्रहीष्यामः 食飯殘手衣得取水 不以污手捉淨水瓶 食飯汗手勿得取水器 lag pas zas dang 'bags pas chu snod la mi gzung ལག་པཟསདང་འབགཔསཆུསྣོདམིགཟུང 

na sāmiṣeṇodakenāntarikaṃ सामिषेणोदकेनान्तरिकं 前坐比丘食殘勿得酒 不以穢水灑比坐苾芻 近坐比丘身上勿得酒水 drung na 'dug pa'i dge slong la zas dang 'bags pa'i chu snod mi gtor དྲུངའདུག་པི་དགེ་སློངཟསདང་འབག་པའི་སྣོདམིགཏོར 

nāvadhyānaprekṣiṇo 'ntarikasya bhikṣoḥ pātram avalokayiṣyāmaḥ नावध्यानप्रेक्षिणोऽन्तरिकस्य भिक्षोः पात्रमवलोकयिष्यामः 近坐比丘缽盂勿得顧笑 不輕慢心觀比坐鉢中食 drung na 'dug pa'i dge slong gi lhung bzed la 'phyas gdags pa'i phyir mi blta དྲུངའདུག་པི་དགེ་སློངགིལྷབཟེད་འགདགས་པའི་ྱིརམིབལྟ 

na sāmiṣam udakam antargṛhe chorayiṣyāmaḥ santaṃ gṛhiṇam anavalokya (na sāmikhom udakam antargṛhe chorayiṣyāmaḥ santaṃ gṛhiṇam anavalokya) सामिषमुदकमन्तर्गृहे छोरयिष्यामः सन्तं गृहिणमनवलोक्य ( सामिखोमुदकमन्तर्गृहे छोरयिष्यामः सन्तं गृहिणमनवलोक्य) 住家不問 在白衣舍不棄洗鉢水 殘食水勿得至家 不得未問而洗缽水棄白衣舍內 khyim du 'dug pa la ma dris par zas dang 'bags pa'i chu khyim pa'i khyim du mi dbo ཁྱིམདུའདུག་པདྲིས་པཟསདང་འབག་པའི་ཁྱིམ་པི་ཁྱིམདུ་མི་ོ་ 

na pātreṇa vighasaṃ cchorayiṣyāmaḥ पात्रेण विघसं च्छोरयिष्यामः 缽盂殘食勿得棄捨 不得以殘食置鉢水中 殘食勿得復入缽而棄 lhung bzed kyi nang du zas kyi lhag ma blugs te mi 'dor ལྷབཟེདཀྱིནང་དུཟསཀྱིལྷག་མབླགསཏེམིའདོར 

nānāstīrṇapṛthivīpradeśe pātraṃ sthāpayiṣyāmaḥ नानास्तीर्णपृथिवीप्रदेशे पात्रं स्थापयिष्यामः 缽盂不可懸於虛空處 地上無替不應安鉢 缽盂不可放無座 'og gzhi med pa'i sa phyogs su lhung bzed mi bzhag འོགགཞི་མེད་པི་ས་ཕྱོགས་སུལྷབཟེདམིབཞག 

notthitāḥ pātraṃ nirmādayiṣyāmaḥ नोत्थिताः पात्रं निर्मादयिष्यामः 勿得立洗缽盂 不立洗鉢 'grengs te lhung bzed mi bkru ྲེངསཏེལྷབཟེདམིབཀྲུ 

na taṭe na prapāte na prāgbhāre pātraṃ sthāpayiṣyāmaḥ तटे प्रपाते प्राग्भारे पात्रं स्थापयिष्यामः 不可放險處岸下嚴上不平處 不於危險岸處置鉢 gad kha ma yin pa dang gyang sa ma yin pa dang dkan gzar po ma yin pa la lhung bzed gzhag par bya མ་ཡིན་པདངགཡང་སམ་ཡིན་པདངགཟརཔོམ་ཡིན་པལྷབཟེདགཞག་པ་བྱ་