Mahāvyutpatti: 8400-8499
vitastiḥ वितस्तिः 一托 一磔手 mtho gang མཐོ་གང་
adhvorṇoḍhiḥ (adhvaurṇaḍhi) अध्वोर्णोढिः (अध्वौर्णढि) 道中用絨 道中持羊毛 lam na bal thogs pa ལམ་ན་བལ་ཐོགས་པ་
ūrṇāparikarmaṇaḥ ऊर्णापरिकर्मणः 棄捻細絨 浣染擘羊毛 bal smel du 'jug pa'i spangs pa བལ་སྨེལ་དུ་འཇུག་པའི་སྤངས་པ་
jātarūparajatasparśanam जातरूपरजतस्पर्शनम् 觸金銀 捉金銀 gser dang dngul la reg pa གསེར་དང་དངུལ་ལ་རེག་པ་
rūpikavyavahāraḥ रूपिकव्यवहारः 行露相 出納求利 賣買寶物等 mngon mtshan can gyi spyod pa མངོན་མཚན་ཅན་གྱི་སྤྱོད་པ་
krayavikrayaḥ क्रयविक्रयः 販賣 nyo tshong byed pa ཉོ་ཚོང་བྱེད་པ་ 三十波逸提C
pātradhāraṇam पात्रधारणम् 持盂 畜盂 lhung bzed 'chang ba ལྷུང་བཟེད་འཆང་བ་
pātraparīṣṭiḥ पात्रपरीष्टिः 亂缽盂 乞缽 求缽盂 lhung bzed tshol ba ལྷུང་བཟེད་ཚོལ་བ་
vāyanam (dhāyanaḥ. vayanam) वायनम् (धायनः. वयनम्) 入織所 使織 便織 'thag tu 'jug pa འཐག་ཏུ་འཇུག་པ་
upamānavardhanam (uyamānabadhanam) उपमानवर्धनम् (उयमानबधनम्) 起織造 使增織 便增織 'thag pa bskyed pa འཐག་པ་བསྐྱེད་པ་
dattvādanam दत्त्वादनम् 與奪 byin 'phrog བྱིན་འཕྲོག་
kārttikātyayikam कार्त्तिकात्ययिकम् 季秋將去 過季秋 ston zla tha chung la thal ba སྟོན་ཟླ་ཐ་ཆུང་ལ་ཐལ་བ་
saptarātravipravāsaḥ सप्तरात्रविप्रवासः 七夜相離 七日相離 zhag bdun na 'bral ba ཞག་བདུན་ན་འབྲལ་བ་
vārṣāśāṭyakālaparīṣṭidhāraṇam वार्षाशाट्यकालपरीष्टिधारणम् 執持非夏大夏布 求或持非時雨浴衣 dbyar gyi ras chen dus ma yin par 'tshol ba dang 'chang ba དབྱར་གྱི་རས་ཆེན་དུས་མ་ཡིན་པར་འཚོལ་བ་དང་འཆང་བ་
pariṇāmanam परिणामनम् 那移布施 羞過時應 bsngos pa las bsgyur ba བསྔོས་པ་ལས་བསྒྱུར་བ་
saṃnidhikāraḥ (santikhākaraḥ) संनिधिकारः (सन्तिखाकरः) 集畜 gsog 'jog གསོག་འཇོག་ 九十墮
navatipātayantikādharmāḥ नवतिपातयन्तिकाधर्माः 九十犯墮名 九十波逸底迦 九十波逸提 ltung byed dgu bcu'i ming ལྟུང་བྱེད་དགུ་བཅུའི་མིང་ 九十墮
mṛṣā मृषा 故妄言 妄言 brdzun བརྫུན་
ūnavādaḥ ऊनवादः 過失 毀譽 skyon nas smra ba སྐྱོན་ནས་སྨྲ་བ་
bhikṣupaiśunyam भिक्षुपैशुन्यम् 不能見比丘 苾芻離間語 兩舌 dge slong la phra ma smra ba དགེ་སློང་ལ་ཕྲ་མ་སྨྲ་བ་
khoṭanam (khoṭānam. utkoṭanam) खोटनम् (खोटानम्. उत्कोटनम्) 惱僧 發舉 skyo sngogs byed pa (skyo brngogs byed pa) སྐྱོ་སྔོགས་བྱེད་པ་(སྐྱོ་བརྔོགས་བྱེད་པ་)
duṣṭhulārocanam दुष्ठुलारोचनम् 說麤惡法 說麤罪 gnas ngan len brjod pa གནས་ངན་ལེན་བརྗོད་པ་
uttaramanuṣyadharmārocanam उत्तरमनुष्यधर्मारोचनम् 自見過 說上人法 言過人法 mi'i chos bla ma brjod pa མིའི་ཆོས་བླ་མ་བརྗོད་པ་
ṣaṭpañcikayā vācā dharmadeśanāyāḥ षट्पञ्चिकया वाचा धर्मदेशनायाः 說法或五六句 說法五六語 說法過五六語 tshig drug gam lnga las lhag par chos bshad pa ཚིག་དྲུག་གམ་ལྔ་ལས་ལྷག་པར་ཆོས་བཤད་པ་
samapadoddeśadānam समपदोद्देशदानम् 言談多順 與同句誦 與未受大戒人同誦 tshig mthun pa dang tshig lhag par zlos pa ཚིག་མཐུན་པ་དང་ཚིག་ལྷག་པར་ཟློས་པ་
saṃstutiḥ संस्तुतिः 隨親友 同心許 bshes ngor byed pa བཤེས་ངོར་བྱེད་པ་
vitaṇḍanam वितण्डनम् 反欺 輕呵 輕毀 khyad du gsod pa ཁྱད་དུ་གསོད་པ་ 九十墮B
bījagrāmabhūtagrāmavināśanam बीजग्रामभूतग्रामविनाशनम् 毀壞諸種與鬼神村 sa bon gyi tshogs dang 'byung ba'i tshogs 'jig ( 'jigs ) pa ས་བོན་གྱི་ཚོགས་དང་འབྱུང་བའི་ཚོགས་འཇིག་པ་
avadhyānam अवध्यानम् 笑話 輕賤 譏笑 'phya ba འཕྱ་བ་
ājñāviheṭhanam (anyavādaviheṭhanam) आज्ञाविहेठनम् (अन्यवादविहेठनम्) 不受諫 違惱言教 bsgo ba bcag pa བསྒོ་བ་བཅག་པ་
mañcaḥ मञ्चः 座子 床 khri ཁྲི་
saṃstaraḥ संस्तरः 座具 gding ba གདིང་བ་
niṣkarṣanam निष्कर्षनम् 趕出 牽出 skrod pa སྐྲོད་པ་
anupraskandya pātaḥ अनुप्रस्कन्द्य पातः 後來強入 後入強臥 phyis gnon pa ཕྱིས་གནོན་པ་
āhāryapādakārohī (aharyapādakārohī) आहार्यपादकारोही (अहर्यपादकारोही) 坐臥脫腳床 登脫腳床 rtsa ba 'byung ba la 'dug pa རྩ་བ་འབྱུང་བ་ལ་འདུག་པ་
saprāṇikopabhogaḥ सप्राणिकोपभोगः 使飲水不顧微 用有蟲水 用水不顧微命 srog chags dang bcas pa la spyod pa སྲོག་ཆགས་དང་བཅས་པ་ལ་སྤྱོད་པ་
dvau vā trayo vā chadanaparyāyā dātavyāḥ द्वौ वा त्रयो वा छदनपर्याया दातव्याः 二次或三次 牆廳二三重 砌過二三節 rim pa gnyis sam gsum brtsigs pa རིམ་པ་གཉིས་སམ་གསུམ་བརྩིགས་པ་ 九十墮C
asaṃmatāvavādaḥ असंमताववादः 不便自說法 不差教授 不差自說法 ma bskos par ston pa མ་བསྐོས་པར་སྟོན་པ་
astamitāvavādaḥ अस्तमिताववादः 說法盡 教授至日暮 說法至日沒 nyi ma nu ba kyi bar du ston pa ཉི་མ་ནུ་བ་ཀྱི་བར་དུ་སྟོན་པ་
āmiṣakiṃcitkāvavādaḥ आमिषकिंचित्काववादः 為飲食說法 為飲食故教授 zas cung zad kyi phyir ston po ཟས་ཅུང་ཟད་ཀྱི་ཕྱིར་སྟོན་པོ་
cīvaradānam चीवरदानम् 施衣 gos sbyin pa གོས་སྦྱིན་པ་
cīvarakaraṇam चीवरकरणम् 與非親苾芻尼作衣 綿衣 作衣 gos 'tshem pa གོས་འཚེམ་པ་
bhiksuṇīsārthena saha gamanam भिक्सुणीसार्थेन सह गमनम् 與尼僧同行 與苾芻尼同道行 dge slong ma'i mgron po mang po dang ldan cig 'gro ba དགེ་སློང་མའི་མགྲོན་པོ་མང་པོ་དང་ལྡན་ཅིག་འགྲོ་བ་
sabhikṣuṇījalayānoḍhiḥ (sabhikṣuṇīkā jalayānoḍhiḥ) सभिक्षुणीजलयानोढिः (सभिक्षुणीका जलयानोढिः) 與尼僧同舟 與苾芻尼同乘一船 dge slong ma dang lhan cig grur 'jug pa དགེ་སློང་མ་དང་ལྷན་ཅིག་གྲུར་འཇུག་པ་
rahasi niṣadyā रहसि निषद्या 同居靜處 屏處坐 dben pa na 'dug pa དབེན་པ་ན་འདུག་པ་
rahasi sthānam रहसि स्थानम् 同立靜處 屏處立 dben pa na 'greng ba དབེན་པ་ན་འགྲེང་བ་
bhikṣuṇīparipācitapiṇḍopābhogaḥ (bhikṣuṇīpariyācitapiṇḍopābhogaḥ) भिक्षुणीपरिपाचितपिण्डोपाभोगः (भिक्षुणीपरियाचितपिण्डोपाभोगः) 知苾芻尼讚嘆得食 受用苾芻尼所教化食 食尼僧造食 dge slong mas sbyor du bcug pa'i zas za pa དགེ་སློང་མས་སྦྱོར་དུ་བཅུག་པའི་ཟས་ཟ་པ་ 九十墮D
paraṃparabhojanam परंपरभोजनम् 展轉食 頻不時食 yang yang za ba ཡང་ཡང་ཟ་བ་
ekāvasathāvāsaḥ एकावसथावासः 與彼處一住 一住處住 一處再食 gnas gcig gnas pa གནས་གཅིག་གནས་པ་
dvitripātrapūrātiriktagrahaṇam द्वित्रिपात्रपूरातिरिक्तग्रहणम् 過兩三缽受 受過滿兩三缽 lhung gzed do gsum las lhag par len pa ལྷུང་གཟེད་དོ་གསུམ་ལས་ལྷག་པར་ལེན་པ་
akṛtaniriktikhādanam अकृतनिरिक्तिखादनम् 不食餘剩 不作餘法食 不作餘食法更食 lhag mar ma byas pa'i bza' ba ལྷག་མར་མ་བྱས་པའི་བཟའ་བ་
akṛtaniriktipravāraṇam अकृतनिरिक्तिप्रवारणम् 不剩餘力 不作餘法食 不作餘食法者與他食 lhag mar ma byas pa stob pa ལྷག་མར་མ་བྱས་པ་སྟོབ་པ་
gaṇabhojanam गणभोजनम् 吒聚食 眾食 別眾食 'dus shing za ba འདུས་ཤིང་ཟ་བ་ akālabhojanam अकालभोजनम् 食非時 dus ma yin par za ba དུས་མ་ཡིན་པར་ཟ་བ་
samnihitavarjanam सम्निहितवर्जनम् 棄積饡 食殘宿食 gsog 'jog spang ba གསོག་འཇོག་སྤང་བ་
apratigrāhitabhuktiḥ (apratigrāhitabhaktiḥ) अप्रतिग्राहितभुक्तिः (अप्रतिग्राहितभक्तिः) 不與乞食 不受食 byin len ma byas par za ba བྱིན་ལེན་མ་བྱས་པར་ཟ་བ་
praṇītavijñāpanam प्रणीतविज्ञापनम् 飲殺食 乞美食 zas gsod pa slong ba ཟས་གསོད་པ་སློང་བ་ 九十墮E
saprāṇijalopabhogaḥ सप्राणिजलोपभोगः 飲水吸入微命 受用有蟲水 澆水有虫水 srog chags dang bcas pa'i chu la spyod pa སྲོག་ཆགས་དང་བཅས་པའི་ཆུ་ལ་སྤྱོད་པ་
sabhojanakulaniṣadyā सभोजनकुलनिषद्या 臥居於家 有食家坐 有寶強安坐 nyal po byed pa shom pa'i khyim na gnas pa ཉལ་པོ་བྱེད་པ་ཤོམ་པའི་ཁྱིམ་ན་གནས་པ་
sabhojanakulasthānam सभोजनकुलस्थानम् 臥立於家 有食家立 有寶屏處立 nyal po byed par shom pa'i khyim na 'greng pa ཉལ་པོ་བྱེད་པར་ཤོམ་པའི་ཁྱིམ་ན་འགྲེང་པ་
aceladānam (acailadānam) अचेलदानम् (अचैलदानम्) 與無衣外道男女食 與無衣 施露體 施裸身者 gcer bu pa la sbyin pa གཅེར་བུ་པ་ལ་སྦྱིན་པ་
senādarśanam सेनादर्शनम् 觀軍士 dmag la lta ba དམག་ལ་ལྟ་བ་
senāvāsaḥ सेनावासः 住軍中 dmag gi nang na gnas pa དམག་གི་ནང་ན་གནས་པ་
udyūthikāgamanam (udyūthikāgama) उद्यूथिकागमनम् (उद्यूथिकागम) 行陣中 擾辭軍兵 令亂軍陣 gyul bshams pa 'khrug tu 'gro ba གཡུལ་བཤམས་པ་འཁྲུག་ཏུ་འགྲོ་བ་
prahāradānam (praharadānam) प्रहारदानम् (प्रहरदानम्) 擊櫪 打 brdeg pa བརྡེག་པ་
udguraṇam उद्गुरणम् 挺 舉 gzas pa གཟས་པ་
duṣṭhulapraticchādanam (duṣṭhulāpraticchādanam) दुष्ठुलप्रतिच्छादनम् (दुष्ठुलाप्रतिच्छादनम्) 處罪業 覆藏麤罪 隱瞞罪業 gnas ngan len 'chab ba གནས་ངན་ལེན་འཆབ་བ་ 九十墮F
bhakṣacchedakāraṇam भक्षच्छेदकारणम् 入斷食處 令斷食 zas gcod du 'jug pa ཟས་གཅོད་དུ་འཇུག་པ་
agnivṛttam अग्निवृत्तम् 自吹火 轉火 然火 me 'bud pa མེ་འབུད་པ་
chandapratyuddhāraḥ छन्दप्रत्युद्धारः 轉敬他 令還欲 轉意 dad pa phyir bsgyur ba དད་པ་ཕྱིར་བསྒྱུར་བ་
anupasampannasahasvapnaḥ अनुपसम्पन्नसहस्वप्नः 不作比丘同寢 與未近圓人同宿 與未作比丘共宿 bsnyen par ma rdzogs pa dang lhan cig nyal ba བསྙེན་པར་མ་རྫོགས་པ་དང་ལྷན་ཅིག་ཉལ་བ་
dṛṣṭigatānutsargaḥ दृष्टिगतानुत्सर्गः 見則不棄 不捨惡見 邪見不捨 lta bar gyur ba mi 'dor ba ལྟ་བར་གྱུར་བ་མི་འདོར་བ་
utkṣiptānuvṛttiḥ उत्क्षिप्तानुवृत्तिः 棄則隨方 隨捨置人 與遣者相黨 spangs pa'i rjes su phyogs pa སྤངས་པའི་རྗེས་སུ་ཕྱོགས་པ་
nāśitasaṃgrahaḥ नाशितसंग्रहः 遣則復返 擯者復散 bsnyil ba sdud pa བསྙིལ་བ་སྡུད་པ་
araktavastropabhogaḥ अरक्तवस्त्रोपभोगः 不著染衣 受用不染衣 著不染衣 kha ma bsgyur ba'i gos gyon pa ཁ་མ་བསྒྱུར་བའི་གོས་གྱོན་པ་
ratnasaṃsparśaḥ रत्नसंस्पर्शः 執持寶物 捉持寶物 rin po che la reg pa རིན་པོ་ཆེ་ལ་རེག་པ་
snānaprāyaścittikam (snātaprāyaścittikam) स्नानप्रायश्चित्तिकम् (स्नातप्रायश्चित्तिकम्) 洗浴 洗欲應對治 khrus byed pa'i ltung byed ཁྲུས་བྱེད་པའི་ལྟུང་བྱེད་ 九十墮G
tiryagbadhaḥ तिर्यग्बधः 殺畜類 dud 'gro gsod pa དུད་འགྲོ་གསོད་པ་
kaukṛtyopasaṃhāraḥ कौकृत्योपसंहारः 令生悔疑 'gyod pa bskyed pa འགྱོད་པ་བསྐྱེད་པ་
aṅgulipratodanam (aguliprabhodānam) अङ्गुलिप्रतोदनम् (अगुलिप्रभोदानम्) 捏腋戲笑 以指擊攊 'dzub mos ga ga tshil byed pa འཛུབ་མོས་ག་ག་ཚིལ་བྱེད་པ་
udakaharṣaṇam उदकहर्षणम् 水中頑 水中喜 chu la rtse ba ཆུ་ལ་རྩེ་བ་
mātṛgrāmeṇa saha मातृग्रामेण सह 與婦人同行 與婦人同室宿 bud med dang lhan cig nyal ba བུད་མེད་དང་ལྷན་ཅིག་ཉལ་བ་
bhīṣaṇam भीषणम् 恐怖他 sngangs par byed pa སྔངས་པར་བྱེད་པ་
gopanam गोपनम् 藏 sbed pa སྦེད་པ་
apratyuddhāryaparibhogaḥ अप्रत्युद्धार्यपरिभोगः 詐與復用 不令還而受用 phyir ma blangs par spyod pa ཕྱིར་མ་བླངས་པར་སྤྱོད་པ་
amūlakābhyākhyānam अमूलकाभ्याख्यानम् 無根謗 gzhi med par skur ba 'debs pa གཞི་མེད་པར་སྐུར་བ་འདེབས་པ་
apuruṣayā striyāmārgagamanam अपुरुषया स्त्रियामार्गगमनम् 與寡婦同行 與婦女同行 skyes pa med par bud med dang lam du 'gro ba སྐྱེས་པ་མེད་པར་བུད་མེད་དང་ལམ་དུ་འགྲོ་བ་ 九十墮H
steyasārthagamanam स्तेयसार्थगमनम् 與賊同行 rkun ma dang lhan cig 'gro ba རྐུན་མ་དང་ལྷན་ཅིག་འགྲོ་བ་
ūnaviṃśavarṣopasaṃpādanam ऊनविंशवर्षोपसंपादनम् 未至二十歲令作比丘 未滿二十歲授近圓 lo nyi shu ma lon par bsnyen par rdzogs par byed pa ལོ་ཉི་ཤུ་མ་ལོན་པར་བསྙེན་པར་རྫོགས་པར་བྱེད་པ་