Mahāvyutpatti: 7500-7599 


anuvidhānam अनुविधानम् 隨作 隨轉 隨入 rjes su byed pa'am rjes su 'jug pa'am rjes su 'gyur ba རྗེས་སུབྱེད་པརྗེས་སུའཇུག་པརྗེས་སུའགྱུར་བ 

puraḥsaraḥ पुरःसरः 普授 先行 先授 sngon du 'dren pa སྔོན་དུའདྲེན་པ 

vinaśvaram विनश्वरम् 具壞 'jig pa'i ngang can འཇིག་པི་ངངཅན 

svatantraḥ स्वतन्त्रः 自在 rang dbang རང་དབང 

anusyūtiḥ अनुस्यूतिः 隨連 rjes su 'brel ba རྗེས་སུའབྲེལ་བ 

asmin satīdaṃ bhavati अस्मिन्सतीदं भवति 此有故生此 此有故彼有 'di yod pas 'di 'byung འདིཡོད་པའདིའབྱུང 

asyotpādādidamutpadyate अस्योत्पादादिदमुत्पद्यते 此生故生此 此生故此生 'di skyes pa'i phyir 'di skye འདིསྐྱེས་པི་ཕྱིརའདིསྐྱེ 

jayakaraḥ जयकरः 作勝 rgyal bar byed རྒྱལ་བབྱེད 

madhukaraḥ मधुकरः 作蜜 作成蜜 sbrang rtsir byed སྦྲངརྩི་བྱེ 

sarvārthasādhakaḥ सर्वार्थसाधकः 成諸事 don kun bsgrub pa དོན་ཀུནབསྒྲུབ་པ 

parigaṇaḥ परिगणः khang khyim ཁངཁྱིམ 

adhyāsitaḥ अध्यासितः 具住 lhan pa'am gnas pa ལྷན་པའམགནས་པ 

ācāmaḥ (agama) आचामः (अगम) 米汁 'bras bu འབྲས་བུ 

maṇḍaḥ मण्डः 米汁 'bras bu འབྲས་བུ 

niśādāśilā निशादाशिला 磨盤 mchig gam gtun gyi gzhi མཆིགམགཏུནགྱིགཞི 

miśādāputraḥ मिशादापुत्रः mchig gu མཆིུ་ 

śilāputraḥ शिलापुत्रः gtun bu གཏུནབུ 

gharaṭṭaḥ घरट्टः 水磨 rang thag རངཐག 

ātānam आतानम् rgyu རྒྱུ 

nāliḥ नालिः 了達 son pa སོན་པ 

vemaḥ वेमः 齊密 織機 thag zangs ཐགཟངས 

turiḥ तुरिः tshig pa ཚིག་པ་ 

samārūḍham समारूढम् zhugs pa'am zhon pa'am non pa ཞུགས་པཞོན་པའམནོན་པ 

akuthitam अकुथितम् 不壞 不腐 不毀 ma rul lam zhig pa རུལལམཞིག་པ 

ākasmikam आकस्मिकम् 忽然 無由而生 現在 'phral lam blo bur ram gyin'am 'gyu med par 'byung ba འཕྲལ་ལབློ་བུར་རགྱིའགྱུམེད་པརའབྱུང་བ 

raṇaḥ रणः \ 煩惱 nyon mongs pa'am 'thab pa'am g-yul ཉོན་མོངས་པའཐབ་པའམུལ 

akṛtābhyāgamaḥ अकृताभ्यागमः 無為及遇 不近 ma byas pa dang phrad pa མ་བྱས་པ་དང་ཕྲད་པ 

kṛtavipraṇāśaḥ कृतविप्रणाशः 所作花費 壞滅 byas pa chud za ba བྱས་པཆུད 

anantarajanma (anantarajanman) अनन्तरजन्म (अनन्तरजन्मन्) 供養他人 無間生 他人供養 gzhan gyis ma chod pa tshe la གཞནགྱིསཆོད་པཚེ 

kṛṣṇaśuklam कृष्णशुक्लम् 黑白 dkar nag དཀར་ནག 

gurutaraṃ bhavati गुरुतरं भवति 內重 nang na lci ba ནང་ནལྕི་བ 

vasanaḥ वसनः 貪劣 貪欲 chags zhen ཆགས་ཞེན 

āvedhaḥ आवेधः 拋擲 所望 'phen pa'am shugs འཕེན་པཤུགས 

parajñāptisaṃcetanīyatā परज्ञाप्तिसंचेतनीयता 他開斷心 他解故思性 從想他人開斷心所成 gzhan gyis bsgo ba sems pa las gyur pa གཞནགྱིསབསྒོ་སེམས་པལསགྱུར་པ 

parasaṃjñāptisaṃcetanīyatā परसंज्ञाप्तिसंचेतनीयता 成他禱祝 他悔謝故思性 從想他禱祝心所成 gzhan yi gyis gsol ba btab pa sems las gyur pa གཞནགྱིསགསོལ་བ་བཏབ་པསེམསལསགྱུར་པ 

phalavipākasaṃmohaḥ फलविपाकसंमोहः 昏於果如何熟之理 諸果皆熟 'bras bu rnam par smin pa la rmongs pa འབྲས་བུརྣམ་པར་སྨིན་པརྨོངས་པ 

tattvārthasaṃmohaḥ तत्त्वार्थसंमोहः 專迷於事 迷於實義 專迷於性理 de kho na'i don la rmongs pa དེཁོ་ནའི་ོན་ལརྨོངས་པ 

vyāsekaḥ व्यासेकः 'phyar ba འཕྱར 

daivam दैवम् 天命 受天命 gnam gyis bskos pa གནམགྱིསབསྐོས་པ་ 

vimalanā(vimālanā) विमलना(विमालना) 演習 sbyong ba སྦྱོང་བ 

vyavakiraṇā (vyapakiraṇā) व्यवकिरणा (व्यपकिरणा) 相合 'dres pa འདྲེས་པ 

sparśarūpaṇā स्पर्शरूपणा 觸色中 觸故變壞 以觸成色 reg pas gzugs su rung ba རེག་པགཟུགས་སུ་རུང་བ 

deśanirūpaṇā देशनिरूपणा 察境色中 處決定 察境以色成 yul brtags pas gzugs su rung ba ཡུལབརྟགས་པགཟུགས་སུ་རུང་བ 

cakṣuḥsaṃsparśajā vedanā sukhāpi duḥkhāpyaduḥkhāsukhāpi चक्षुःसंस्पर्शजा वेदना सुखापि दुःखाप्यदुःखासुखापि 目所觸出受樂可 眼觸所生受樂亦苦亦不苦不樂 苦亦可 亦非樂非苦 mig gi 'dus te reg pa las byung ba'i tshor ba bde ba'ang rung sdug bsngal ba'ang rung sdug bsngal yang ma yin bde ba'ang ma yin pa'ang rung མིགགིའདུསཏེརེག་པལས་བྱུང་བི་ཚོར་བ་བདེ་བརུངསྡུག་བསྔལ་བརུངསྡུག་བསྔལཡངམ་ཡིནབདེ་བམ་ཡིན་པརུང 

śrotraghrāṇajihvākāyamanaḥsaṃsparśajā vedanā sukhāpi duḥkhāpy aduḥkhāsukhāpi श्रोत्रघ्राणजिह्वाकायमनःसंस्पर्शजा वेदना सुखापि दुःखाप्यदुःखासुखापि 耳鼻舌身意所受觸 耳鼻舌身意所生所生受樂亦苦亦不苦不樂 苦樂皆可 非苦非樂亦可 rna ba dang sna dang lce dang lus dang yid kyi 'dus te reg pa las byung ba'i tshor ba bde ba'ang rung sdug bsngal ba'ang rung sdug bsngal yang ma yin bde ba'ang ma yin pa'ang rung རྣ་བདངསྣདངལྕེདངལུསདངཡིདཀྱིའདུསཏེརེག་པལས་བྱུང་བི་ཚོར་བ་བདེ་བརུངསྡུག་བསྔལ་བརུངསྡུག་བསྔལཡངམ་ཡིནབདེ་བམ་ཡིན་པརུང 

sukhāpi kāyikī duḥkhāpy aduḥkhāsukhāpi kāyiki सुखापि कायिकी दुःखाप्यदुःखासुखापि कायिकि 身樂亦可身苦亦可 身樂身苦亦不苦不樂 非苦非樂亦可 lus kyi bde ba'ang rung lus kyi sdug bsngal yang rung sdug bsngal yang yang ma yin bde ba'ang ma yin pa'ang rung ལུསཀྱིབདེ་བརུངལུསཀྱིསྡུག་བསྔལཡངརུངསྡུག་བསྔལཡངམ་ཡིནབདེ་བམ་ཡིན་པརུང 

sukhāpi caitasikī duḥkhāpyasukhāduḥkhāpi caitasikī सुखापि चैतसिकी दुःखाप्यसुखादुःखापि चैतसिकी 心樂亦可 心樂心苦亦不苦不樂 心苦亦可 非苦非樂亦可 sems kyi bde ba'ang rung sems kyi sdug bsngal yang rung sdug bsngal ba yang ma yin bde ba yang ma yin pa'ang rung སེམས་ཀྱིབདེ་བརུངསེམས་ཀྱིསྡུག་བསྔལཡངརུངསྡུག་བསྔལཡངམ་ཡིནབདེ་བཡངམ་ཡིན་པརུང 

sukhāpi sāmiṣā duḥkhāpy aduḥkhāsukhāpi sāmiṣā सुखापि सामिषा दुःखाप्यदुःखासुखापि सामिषा 財非為樂 愛染樂愛染苦亦不苦不樂 財亦非苦亦非樂 具財樂亦可具財苦亦可 非樂非苦亦可 zang zing dang bcas pa'i bde ba'ang rung zang zing dang bcas pa'i sdug bsngal ba yang rung sdug bsngal ba'ang ma yin bde ba'ang ma yin pa'ang rung ཟང་ཟིངདང་བཅས་པི་བདེ་བརུངཟང་ཟིངདང་བཅས་པི་སྡུག་བསྔལ་བཡངརུངསྡུག་བསྔལ་བམ་ཡིནབདེ་བམ་ཡིན་པརུང 

sukhāpi gredhāśritā duḥkhāpyaduḥkhāsukhāpi gredhāśritā सुखापि ग्रेधाश्रिता दुःखाप्यदुःखासुखापि ग्रेधाश्रिता 恃貪非樂 依貪樂依貪苦亦不苦不樂 恃貪非苦 非苦非樂 恃貪之樂亦可 恃貪之苦亦可 非苦非樂亦可 zhen pa la brten pa'i bde ba'ang rung zhen pa la brten pa'i sdug bsngal yang rung sdug bsngal yang ma yin bde ba'ang ma yin pa'ang rung ཞེན་པལ་བརྟེན་པའི་དེ་བའངརུངཞེན་པལ་བརྟེན་པའི་ྡུག་བསྔལཡངརུངསྡུག་བསྔལཡངམ་ཡིནབདེ་བམ་ཡིན་པརུང 

sukhāpi naiṣkramyāśritā duḥkhāpyaduḥkhāsukhāpi naiṣkramyāśritā सुखापि नैष्क्रम्याश्रिता दुःखाप्यदुःखासुखापि नैष्क्रम्याश्रिता 恃現前樂 依出家樂依出家苦亦不苦不樂 恃現前苦 非苦非樂 恃現前所出樂亦可 恃現前所出苦亦可 非苦非樂亦可 mngon par 'byung ba la brten pa'i bde ba yang rung mngon par 'byung ba la brten pa'i sdug bsngal yang rung sdug bsngal yang ma yin bde ba yang ma yin pa'ang rung མངོན་པརའབྱུང་བལ་བརྟེན་པའི་དེ་བཡངརུངམངོན་པརའབྱུང་བལ་བརྟེན་པའི་ྡུག་བསྔལཡངརུངསྡུག་བསྔལཡངམ་ཡིནབདེ་བཡངམ་ཡིན་པརུང 

vākyaśeṣaḥ वाक्यशेषः 入言有餘 言尾或餘 tshig gi 'jug gam lhag ma ཚིགགིའཇུགགམལྷག་མ 

upanibandhanam उपनिबन्धनम् 合說 繫屬 相應 bshad sbyar བཤདསྦྱར 

vivakṣā विवक्षा 欲說 brjod par 'dod pa བརྗོད་པའདོད་པ 

valganā वल्गना 開廣 'ber bar byed pa ('ber ba) ར་བར་བྱེ་པ་ (ར་བ) 

rūpaṇāt रूपणात् 有色 變壞故 gzugs su yod pas གཟུགསསུཡོད་པ 

rūpyate रूप्यते 有中色 變壞 中色 gzugs rung ba གཟུགསརུང་བ 

vijñānanālakṣaṇam विज्ञाननालक्षणम् 神識相 識相 最識之相性 rnam par shes par byed pa'i mtshan nyid རྣམ་པར་ཤེས་པ་བྱེ་པའི་ཚན་ཉིད 

dharmāyatanikam धर्मायतनिकम् 法塵 法處 以法分生 chos kyi skye mched pa ཆོས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་པ་ 

varṇanibham वर्णनिभम् 如顏色 kha dog 'dra ba'am lta bu ཁ་དོགའདྲ་བལྟ་བུ 

vibhāṣā विभाषा 分別說 毘婆沙 bye brag tu bshad pa'am smra ba བྱེ་བྲག་ཏུབཤད་པསྨྲ་བ 

upadeśaḥ उपदेशः 授記 優婆提舍 論議 lung phog pa ལུངཕོག་པ 

āmnāyaḥ आम्नायः 要門 口訣 聖典 man ngag མན་ངག 

pāriṇāmikaḥ पारिणामिकः 轉出 迴向 轉中出 變異 bsgyur ba las byung ba བསྒྱུར་བལས་བྱུང་བ 

sāṃyogikaḥ सांयोगिकः 相合出 相合中出 sbyar ba las byung ba སྦྱར་བལས་བྱུང་བ 

ślatham aślatham (glathamlathaḥ) श्लथमश्लथम् (ग्लथम्लथः) 鬆及非鬆 lhod pa dang lhod pa ma yin pa ལྷོད་པདངལྷོད་པམ་ཡིན་པ 

ūrjā ऊर्जा 精勤 sbungs skyes pa'am pag rtsa skyes pa སྦངསསྐྱེས་པ་པརྩསྐྱེས་པ 

śramaḥ श्रमः 歇息 疲勞 ngal ba ངལ་བ 

viśramaḥ (viśrāmaḥ) विश्रमः (विश्रामः) 歇息 ngal sos pa ངལསོ་པ་ 

mūrcchā मूर्च्छा 不念 brgyal ba'am mi dran pa'am myog ces byed pa བརྒྱ་བའམམིདྲན་པ་་ྱོཅེསབྱེད་པ 

tṛptiḥ तृप्तिः 滿足 廣大 成熟 ngoms pa'am tshim pa'am rgyas pa ངོམས་པཚིམ་པརྒྱས་པ 

balam बलम् 有力 nyam yod pa ཉམཡོད་པ 

daurbalyam दौर्बल्यम् 無力 nyam chung ba ཉམ་ཆུང 

āvasthikaḥ आवस्थिकः 成住的其間 從住的間成 gnas skabs las gyur pa གནས་སྐབསལསགྱུར་པ 

ucitam (upacitam) उचितम् (उपचितम्) 長熟 長或熟 nar ma'am 'dris pa འདྲིས་པ 

anucitam अनुचितम् 非長熟 非熟 非長 nar ma ma yin pa'am ma 'dris pa མ་ཡིན་པའདྲིས་པ 

prayuktaḥ प्रयुक्तः 相應 精勤 和合 相合 勤修 相投 zhugs pa'am brtson pa'am sbyar ba'am sbyor ba ཞུགས་པབརྩོན་པསྦྱར་བསྦྱོར་བ 

ātyantikaḥ (ādyantikaḥ) आत्यन्तिकः (आद्यन्तिकः) 長理 畢竟 一向 gtan du ba གཏན་དུ་བ 

aikāntikaḥ ऐकान्तिकः 一真 一向 定一 決定 gcig tu nges pa གཅིག་ཏུངེས་པ 

avasthā अवस्था 或時 分位 住其間 dus sam gnas sam tshe'am gnas skabs དུསསམགནསསམཚེགནས་སྐབས 

vādaḥ वादः smra ba སྨྲ་བ 

vādādhikaraṇam वादाधिकरणम् 說或許 論所依 smra ba'i zhal che ba སྨྲ་བི་ཞལཆེ་བ 

vādādhiṣṭhānam वादाधिष्ठानम् 言根基 論處所 smra ba'i gzhi སྨྲ་བི་གཞི 

vādālaṅkāraḥ वादालङ्कारः 言飾 論莊嚴 smra ba'i rgyan སྨྲ་བི་རྒྱན 

vādanigrahaḥ वादनिग्रहः 言語間斷 論墮負 言說犯禁 smra ba chad pas bcad pa སྨྲ་བཆད་པ་བཅད་པ་ 

vādaniḥsaraṇam (vādanisaraṇaḥ) वादनिःसरणम् (वादनिसरणः) 語中出 論出離 smra ba las byung ba སྨྲ་བལས་བྱུང་བ 

vāde bahukarā dharmāḥ वादे बहुकरा धर्माः 言愛要法 論多所作法 言語要法 smra ba gces spras la dgos pa'i chos སྨྲ་བགཅེསྤྲས་ལདགོས་པི་ཆོས 

pravādaḥ (pravadaḥ) प्रवादः (प्रवदः) 希奇語 言論 rmad khyer ba smra ba རྨཁྱེརསྨྲ་བ 

vivādaḥ विवादः 諍論 爭語 rtsod pa smra ba རྩོད་པསྨྲ་བ 

apavādaḥ अपवादः 語惡 毀謗論 tshig ngan pa smra ba ཚིག་ངན་པ་སྨྲ་བ 

anuvādaḥ अनुवादः 順說 順正論 mthun par smra ba མཐུན་པསྨྲ་བ