Mahāvyutpatti: 7400-7499 


gaganam गगनम् 虛空 nam mkha' ནམ་མཁའ 

kham खम् 虛空 nam mkha' ནམ་མཁའ 

analaḥ अनलः me མེ 

bhūtadhātrī भूतधात्री 生依 持物 地名 sa'i ming ste 'dom na 'byung po'i rten ི་མིངསྟེ(འབྱུངཔོི་རྟེན) 

anilaḥ अनिलः rlung རླུང 

sujātaḥ सुजातः 妙生 legs par skyes pa ལེགས་པརསྐྱེས་པ 

supariṇataḥ सुपरिणतः 妙熟 legs par smin pa ལེགས་པརསྨིན་པ 

anujātaḥ अनुजातः 隨生 順生 rjes su skyes pa'am mthun par skyes pa རྗེས་སུསྐྱེས་པམཐུན་པསྐྱེས་པ 

prasūtaḥ प्रसूतः byung ngam btsas sam skyes pa བྱུངངམསམསྐྱེས་པ 

ānuṣaṅgikaḥ आनुषङ्गिकः 稍出 隨後起 zhar la byung ba ཞརལ་བྱུ 

susamsthitaḥ सुसम्स्थितः 妙住 legs par gnas pa ལེགས་པརགནས་པ 

hetukaḥ हेतुकः 因中出 rgyu las byung ba རྒྱུ་ལས་བྱུང་བ 

prāyogikaḥ प्रायोगिकः 合中出 加行生 sbyor ba las byung ba སྦྱོར་བལས་བྱུང་བ 

svarasanirodhaḥ (svarasanaraddhaḥ) स्वरसनिरोधः (स्वरसनरद्धः) 自然滅 自然生 rang gi ngang gis 'gag pa རང་གིངང་གིའགག་པ 

na nivartayati निवर्तयति 不生 不滅 mi skye'am mi 'grub མི་སྐྱེ་མི་འགྲུབ 

nirhāraḥ निर्हारः sgrub pa སྒྲུབ་པ 

abhinirvartakaḥ अभिनिर्वर्तकः 現前作成就 mngon par 'grub par byed pa མངོན་པརའགྲུབ་པ་བྱེ་པ་ 

avaropitakuśalamūlaḥ अवरोपितकुशलमूलः 生善根 種善根 dge ba'i rtsa ba bskrun pa'am bskyed pa དགེ་བའི་རྩ་བབསྐྲུ་པའམབསྐྱེད་པ 

pratipattisampat प्रतिपत्तिसम्पत् 具豐足 行具足 sgrub pa phun sum tshogs pa སྒྲུབ་པཕུན་སུམ་ཚོགས་པ 

kaṭasīvardhitā कटसीवर्धिता 生屍林 增貪愛 dur khrod bskyed pa དུར་ཁྲོདབསྐྱེད་པ 

saṃjananam संजननम् 皆生 kun nas sam legs par ram yongs su bskyed pa ཀུན་ནསསམལེགས་པར་རཡོངས་སུབསྐྱེད་པ 

samudānayanāya (samudānāyam. samudānanāya. samudānayam) समुदानयनाय (समुदानायम्. समुदाननाय. समुदानयम्) 妙合 修證 妙說 妙聚故 legs par sbyar ba'am legs par bsgrub pa'am legs par bsdu ba'i phyir ལེགས་པརསྦྱར་བལེགས་པརབསྒྲུབ་པལེགས་པརབསྡུ་བི་ཕྱིར 

bhāvī (bhāvin) भावी (भाविन्) 'byung ba'am 'gyur ba འབྱུང་བའགྱུར་བ 

parikalpasamucchṛtaḥ (parikalpasamupasthitaḥ) परिकल्पसमुच्छृतः (परिकल्पसमुपस्थितः) 皆出現 分別起 皆出現想 yongs su rtog pa las byung ba ཡོངས་སུརྟོག་པལས་བྱུང་བ 

vartate वर्तते 'gyur ro'am 'dug go spyod do འགྱུརརོའདུགགོསྤྱོདདོ 

āsādanam आसादनम् 作得 thob par byed pa ཐོབ་པ་བྱེ་པ་ 

āsādya आसाद्य brten nas sam phrad nas sam thob nas བརྟེན་ནསསམཕྲདནསསམཐོབ་ནས 

prāptaḥ प्राप्तः thob pa ཐོབ་པ 

arpaṇā अर्पणा 交付 'bul ba'am gtod འབུལ་བགཏོད 

prabhāvayanti प्रभावयन्ति 極分 極生 極放 極令分 極令放 極令生 rab tu 'byed do'am rab tu 'jog go rab tu bskyed do རབ་ཏུའབྱེདདོརབ་ཏུའཇོགགོརབ་ཏུབསྐྱེདདོ 

samudācāraḥ समुदाचारः 普出 普出 kun tu 'byung ba'am rgyu'am spyod pa ཀུན་ཏུ་འབྱུང་བརྒྱུསྤྱོད་པ 

pratipādayati प्रतिपादयति 'bul lo'am go bar byed do འབུལལོགོ་བར་བྱདོ 

pratilabdhaḥ प्रतिलब्धः 曉得 thob pa'am rnyed pa ཐོབ་པརྙེད་པ 

upanāmayati उपनामयति 好生貢 nye bar 'bul ཉེ་བརའབུལ 

vṛddhiṃ virūḍhi (vṛddhiṃ virūḍhiṃ) वृद्धिं विरूढि (वृद्धिं विरूढिं) 廣大 廣大增長 'phel zhing rgyas pa dang yangs par 'gyur འཕེལཞིངརྒྱས་པདངཡངས་པའགྱུར 

ācayaḥ आचयः bsags pa བསགས་པ 

upacayaḥ उपचयः rgyas pa'am 'phel ba རྒྱས་པའཕེལ་བ 

ācitaḥ आचितः bsags pa བསགས་པ 

pūrṇatvam पूर्णत्वम् 滿 gang ba'am rdzogs pa གང་བརྫོགས་པ 

anuśerate अनुशेरते 成滿 rgyas par 'gyur ba རྒྱས་པའགྱུར་བ 

utkarṣaḥ उत्कर्षः 增長 'phel ba'am skye ba འཕེལ་བསྐྱེ་བ 

upabṛṃhayati उपबृंहयति 令增長 令廣大 增長作 廣大作 'phel bar byed pa'am rgyas par byed pa འཕེལ་བ་བྱེ་པའམརྒྱས་པ་བྱེ་པ་ 

vivardhanam विवर्धनम् 增添 最增添 rnam par 'phel ba རྣམ་པརའཕེལ་བ 

saṃcitaḥ संचितः 積者 bsags pa བསགས་པ 

vṛddhiprasarpaṇam वृद्धिप्रसर्पणम् 增長 skye ba dang 'phel ba སྐྱེ་བདངའཕེལ་བ 

visarpaṇam विसर्पणम् 'phel ba འཕེལ་བ upacitataram उपचिततरम् 大積 最積 cher bsags pa'am shin tu bsags pa ཆེརབསགས་པཤིན་ཏུབསགས་པ 

cayaḥ चयः 滿 'phel ba'am sogs pa འཕེལ་བསོགས་པ 

apacayaḥ अपचयः 'grib pa'am 'bri ba འགྲིབ་པའམའབྲི 

nirūpaṇā निरूपणा 實解 nges par rtog pa ངེས་པརྟོག་པ 

nirvikalpam निर्विकल्पम् 不能解悟 離分別 無妄想 rnam par rtog pa med pa རྣམ་པར་རྟོག་པམེད་པ 

avikalpam अविकल्पम् 不解 無分別 不妄想 rnam par mi rtog pa རྣམ་པར་མི་རྟོག་པ 

savikalpam सविकल्पम् 解悟 有分別 具妄想 rnam par rtog pa dang bcas pa རྣམ་པར་རྟོག་པདང་བཅས་པ 

yoniśa upalakṣitavyam (yoniśa upaparīkṣitavyā) योनिश उपलक्षितव्यम् (योनिश उपपरीक्षितव्या) 如法解悟 如法察 tshul bzhin du brtag par bya'o ཚུལ་བཞིནདུ་བྟག་པརབྱའོ 

prarūpaṇā प्ररूपणा 最解 rab tu rtog pa རབ་ཏུརྟོག་པ 

upaparīkṣaṇam (upaparīkṣiṇam) उपपरीक्षणम् (उपपरीक्षिणम्) 觀察 參解 nye bar rtog pa ཉེ་བརརྟོག་པ 

abhinirūpaṇā अभिनिरूपणा 實解 計度分別 現前解 mngon par rtog pa མངོན་པརརྟོག་པ 

vyavacārayitavyaḥ व्यवचारयितव्यः 實想 應詳察 rnam par dpyad par bya ba རྣམ་པརདཔྱད་པ་བྱ་ 

upanidhyātavyaḥ उपनिध्यातव्यः 各察 應審慮 nges par brtag par bya ངེས་པ་བརྟག་པརབྱ 

nidhyāptiḥ निध्याप्तिः 實想 思惟 決定 觀察 nges par sems pa ངེས་པསེམས་པ 

pratyavekṣitavyam प्रत्यवेक्षितव्यम् 隨了知 應個別察 so sor brtag par bya ba སོ་སོརབརྟག་པར་བྱ 

nidhyāyati निध्यायति 實心 深慮 nges par sems par byed ངེས་པསེམས་པ་བྱེ 

anugantavyam अनुगन्तव्यम् 隨了知 應隨了悟 rjes su rtogs par bya རྗེས་སུརྟོགས་པ་བྱ་ 

ājñāpayet आज्ञापयेत् 遍知 kun shes par gyis shig ཀུན་ཤེས་པགྱིས་ཤིག 

nidhyāpayet निध्यापयेत् 實心 令解 nges par soms shig ངེས་པསོམསཤིག 

saṃjñāpayet संज्ञापयेत् 實解 令深慮 yang dag par shes par gyis shig ཡང་དག་པརཤེས་པགྱིས་ཤིག 

ūhanā ऊहना brtag pa བརྟག་པ 

ūhāpohasamarthaḥ ऊहापोहसमर्थः 能解 能察解 brtag cing zhig nus pa བརྟགཅིངཞིགནུས་པ 

upalakṣaṇam उपलक्षणम् 近解 近察 近指 nye bar brtags pa'am nye bar mtshon pa ཉེ་བརབརྟགས་པཉེ་བརམཚོན་པ 

prekṣate प्रेक्षते 見解 blta ba'am rtog pa བལྟ་བརྟོག་པ 

nitīraṇam नितीरणम् 實解 解悟 nges par rtog pa'am phye ste rtog pa ངེས་པརྟོག་པཕྱེསྟེརྟོག་པ 

vicāraṇam विचारणम् 辯察 分別 觀察 dpyod pa དཔྱོད་པ 

samodahanaḥ समोदहनः 妙甚解 legs par rab tu rtog pa ལེགས་པརརབ་ཏུརྟོག་པ 

anvodahanam अन्वोदहनम् 隨解 rjes su rab tu rtog pa རྗེས་སུརབ་ཏུརྟོག་པ 

pañcaskandhaprakaraṇam पञ्चस्कन्धप्रकरणम् 極作五蘊 五蘊論 五蘊注解 phung po lnga'i rab tu byed pa ཕུང་པོ་ལྔི་རབ་ཏུ་བྱེད་པ 

ābhisaṃkṣepikam आभिसंक्षेपिकम् 收成 極略色 bsdus pa las gyur pa བསྡུས་པལསགྱུར་པ 

abhyavakāśikam अभ्यवकाशिकम् 現前開分 極迥色 現前有節 mngon par skabs yod pa མངོན་པརསྐབསཡོད་པ 

samādānikam समादानिकम् 實取中出 受所引色 yang dag par blangs las byung ba ཡང་དག་པརབླངསལས་བྱུང་བ 

parikalpitam परिकल्पितम् 普察 分別 遍計所執 kun brtags pa ཀུན་བརྟགས་པ 

vaibhūtikam (vaibhūtvikam) वैभूतिकम् (वैभूत्विकम्) 自足 自在足 dbang 'byor pa དབངའབྱོར་པ 

sāṃvyavahārikam सांव्यवहारिकम् 悉安名 世施設 名言安立 kun tu tha snyad 'dogs pa ཀུན་ཏུཐ་སྙདའདོགས་པ 

śāstrīyāḥ शास्त्रीयाः 論中出 bstan bcos las 'byung ba rnams བསྟན་བཅོསལས་འབྱུང་བརྣམས 

sārdram सार्द्रम् 具潤 和合 rlan dang bcas pa རླནདང་བཅས་པ 

sādyam साद्यम् 降伏 ljid gnon ལྗིདགནོན 

anubhūtiḥ अनुभूतिः 覺味 nyams su myong ba ཉམསསུམྱོང་བ 

anubhavati अनुभवति 作嚐 myong bar byed pa མྱོང་བར་བྱེད་པ 

vidhānam विधानम् sgrub pa'am bzhag pa སྒྲུབ་པབཞག་པ 

ādriyate आद्रियते 令敬 gus par byed pa གུས་པར་བྱ་པ་ 

kharaḥ खरः mkhrang ba  

krūraḥ क्रूरः 'thas pa འཐས་པ 

khalaḥ खलः gyod po གྱོཔོ 

paruṣam परुषम् tud tud po (rud rud po) (rgyud rgyud po) ཏུཏུཔོ (རུརུཔོ) (རྒྱུདརྒྱུད་པོ་) 

rūkṣam (rukṣam) रूक्षम् (रुक्षम्) 不平 hud hud po ཧུ་ཧུཔོ 

vyāpṛtaḥ (vyāprittaḥ. vyāvṛttaḥ) व्यापृतः (व्याप्रित्तः. व्यावृत्तः) 入者 zhugs pa ཞུགས་པ 

vyutpannam व्युत्पन्नम् 用力 byang ba'am rtogs pa'am shed byed pa བྱང་བརྟོགས་པཤེབྱེད་པ 

vyutpattiḥ व्युत्पत्तिः 分析 bye brag tu rtogs par byed pa'am bye brag tu bsgrub pa བྱེ་བྲག་ཏུརྟོགས་པ་བྱེ་པའམབྱེ་བྲག་ཏུབསྒྲུབ་པ 

prakṛtiḥ प्रकृतिः 自然本性 rang bzhin རང་བཞིན 

svabhāvaḥ स्वभावः 自性 ngo bo nyid dam rang bzhin ངོ་བོ་ཉིདདམརང་བཞིན 

svarūpam स्वरूपम् 自性 自性 本面 ran gi ngo bo'am rang bzhin རང་གི་ངོ་བོརང་བཞིན