Mahāvyutpatti: 7200-7299
heyopādeyam हेयोपादेयम् 取 捨 取捨 blang ba dang dor ba བླང་བ་དང་དོར་བ་
unmeṣaḥ उन्मेषः 開 phye ba ཕྱེ་བ་
nimeṣaḥ निमेषः 閉 btsums pa བཙུམས་པ་
kitavaḥ कितवः 競勝 莊嚴 rgyan 'gyed pa རྒྱན་འགྱེད་པ་
kaitavam (ketavam) कैतवम् (केतवम्) 頑賭 愛莊嚴 rgyan la rtseg pa ( rgyan la rtsegs pa ) ( rgyan la rtse pa ) རྒྱན་ལ་རྩེག་པ་(རྒྱན་ལ་རྩེགས་པ་) (རྒྱན་ལ་རྩེ་པ་)
karaṇīyam (kārāṇīyam) करणीयम् (काराणीयम्) 事 bya ba བྱ་བ་
akaraṇīyam अकरणीयम् 非事 bya ba ma yin pa བྱ་བ་མ་ཡིན་པ་
vardhate वर्धते 增長 'phel ba འཕེལ་བ་
vaimātram वैमात्रम् 次第分別 bye brag gam rim pa བྱེ་བྲག་གམ་རིམ་པ་
nistaraḥ (nistāraḥ) निस्तरः (निस्तारः) 到彼岸 至 到究竟 就竟 zin pa'am mthar phyin par ram nges par brgal ba ཟིན་པའམ་མཐར་ཕྱིན་པར་རམ་ངེས་པར་བརྒལ་བ་
durabhisaṃbhavaḥ दुरभिसंभवः 喜出 難生 喜其出 'byung bar dka' ba འབྱུང་བར་དཀའ་བ་
samudānayanam समुदानयनम् 修 合 sgrub pa'am sbyar ba སྒྲུབ་པའམ་སྦྱར་བ་
arjanam अर्जनम् 修 得 sgrub pa སྒྲུབ་པ་
dhuraḥ धुरः 勤愛 brtson pa'am gces pa བརྩོན་པའམ་གཅེས་པ་
aniketaḥ (anaketaḥ) अनिकेतः (अनकेतः) 無處 gnas med pa གནས་མེད་པ་
uparodhavāsaḥ उपरोधवासः 繞住 遮止而住 執 執而住 bskor te 'dug pa'am gzung ste 'dug pa བསྐོར་ཏེ་འདུག་པའམ་གཟུང་སྟེ་འདུག་པ་
ābṛḍhaśalyam (ābrīḍhaśalyam) आबृढशल्यम् (आब्रीढशल्यम्) 刺痛 拔刺痛 去刺痛 zug rngu phyung ba ཟུག་རྔུ་ཕྱུང་བ་
saṃdhukṣaṇam संधुक्षणम् 火焰 me spar ba མེ་སྤར་བ་
iñjitam इञ्जितम् 動 g-yo ba གཡོ་བ་
syanditam स्यन्दितम् 動 動了 g-yos pa གཡོས་པ་
samucchrayaḥ समुच्छ्रयः 身 高 身高 lus sam mtho ba ལུས་སམ་མཐོ་བ་
samucchritaḥ समुच्छ्रितः 立 bsgreng ngam btsugs pa བསྒྲེང་ངམ་བཙུགས་པ་
nikṣepaḥ निक्षेपः 裁 投 放說 置 滿 bzhag pa'am gtams pa བཞག་པའམ་གཏམས་པ་
luptaḥ लुप्तः 散 壞 不在 棄 zhig pa'am mi snang ba ཞིག་པའམ་མི་སྣང་བ་
vedam adhyāpayati वेदमध्यापयति 誦念 念誦吠陀 念誦韋陀 rig byed klog tu 'jug རིག་བྱེད་ཀློག་ཏུ་འཇུག་
saṃniśritaḥ संनिश्रितः 住 持 gnas pa'am brten pa གནས་པའམ་བརྟེན་པ་
prahlādaḥ प्रह्लादः 極滿 清涼 極潤 rab tu sim pa རབ་ཏུ་སིམ་པ་
balādhānam बलाधानम् 力增 力持 stobs bskyed pa སྟོབས་བསྐྱེད་པ་
ākāṅkṣamāṇaḥ आकाङ्क्षमाणः 欲則 欲 'dod na འདོད་ན་
uccalitaḥ उच्चलितः 增勝 增 動 bskyod pa'am 'phags pa བསྐྱོད་པའམ་འཕགས་པ་
vyayaḥ व्ययः 盡 衰 壞 zad pa'am god pa'am 'jig pa ཟད་པའམ་གོད་པའམ་འཇིག་པ་
vinibandhaḥ विनिबन्धः 相連 'brel ba འབྲེལ་བ་
viṭhapanapratyupasthānalakṣaṇam विठपनप्रत्युपस्थानलक्षणम् 近修其性 最成而近居之相性 rnam par bsgrub pa nye bar gnas pa'i mtshan nyid རྣམ་པར་བསྒྲུབ་པ་ཉེ་བར་གནས་པའི་མཚན་ཉིད་
mlānam म्लानम् 半乾 rnyis pa རྙིས་པ་
śīrṇam शीर्णम् 破 餘剩 半乾 dengs pa'am rnyis pa'am lhag pa དེངས་པའམ་རྙིས་པའམ་ལྷག་པ་
avyavakīrṇaḥ अव्यवकीर्णः 不雜 ma 'dres pa མ་འདྲེས་པ་
sāvadyam सावद्यम् 有呵責 kha na ma tho ba dang bcas pa ཁ་ན་མ་ཐོ་བ་དང་བཅས་པ་
anavadyam अनवद्यम् 無責 無呵責 kha na ma tho ba med pa ཁ་ན་མ་ཐོ་བ་མེད་པ་
nirgataḥ निर्गतः 出 byung བྱུང་ prabhraṣṭaḥ प्रभ्रष्टः 墮失 撒 墮 ltung ba'am bo ba ལྟུང་བའམ་བོ་བ་
pradhyāyantaḥ प्रध्यायन्तः 心入腔子內 思惟 sems pa'am sems khong du chud pa སེམས་པའམ་སེམས་ཁོང་དུ་ཆུད་པ་
dakṣo māyākāro māyākārāntevāsī vā दक्षो मायाकारो मायाकारान्तेवासी वा 作幻術 能幻術徒 sgyu ma byed pa'am sgyu ma byed pa'i slob ma mkhas pa སྒྱུ་མ་བྱེད་པའམ་སྒྱུ་མ་བྱེད་པའི་སློབ་མ་མཁས་པ་
pravartakam प्रवर्तकम् 作入 轉 入 'jug par byed pa འཇུག་པར་བྱེད་པ་
anuvartakam अनुवर्तकम् 隨入 rjes su 'jug pa རྗེས་སུ་འཇུག་པ་
saṃrodhaḥ संरोधः 皆滅 yongs su 'gog pa ཡོངས་སུ་འགོག་པ་
vikatthitam विकत्थितम् 眾說 說 rnam par brjod pa རྣམ་པར་བརྗོད་པ་
liṅgam लिङ्गम् 安名 記 mtshan nam rtags མཚན་ནམ་རྟགས་
pratikṣepaṇasāvadyaḥ प्रतिक्षेपणसावद्यः 斷呵責 具遮罪 具禁呵責 bcas pa'i kha na ma tho ba dang bcas pa བཅས་པའི་ཁ་ན་མ་ཐོ་བ་དང་བཅས་པ་
nirākaraṇam निराकरणम् 迴 壞 bzlog pa'am bshig pa བཟློག་པའམ་བཤིག་པ་
kāritram कारित्रम् 作 byed pa བྱེད་པ་
ceṣṭitam चेष्टितम् 動 規 行 g-yos pa'am spyod pa'i tshul གཡོས་པའམ་སྤྱོད་པའི་ཚུལ་
dṛggheyam (drigghayam) दृग्घेयम् (द्रिग्घयम्) 棄見 見所斷 以見所棄 mthong bas spang bar bya ba མཐོང་བས་སྤང་བར་བྱ་བ་
bhāvanāheyam भावनाहेयम् 棄念 修所修 以觀想棄 bsgom pas spang bar bya ba བསྒོམ་པས་སྤང་བར་བྱ་བ་
asyām अस्याम् 住 gnas pa གནས་པ་
āsyam आस्यम् 口 kha ཁ་
paṭuḥ पटुः 謹慎 sgrin po སྒྲིན་པོ་
prāptyanuṣaṅgaḥ प्राप्त्यनुषङ्गः 得與相連 得相連 'thob pa dang 'brel ba འཐོབ་པ་དང་འབྲེལ་བ་
puṇyābhiṣyandaḥ पुण्याभिष्यन्दः 福常滿 bsod nams rgyun rgyas བསོད་ནམས་རྒྱུན་རྒྱས་
ājñācittena आज्ञाचित्तेन 慧心 可知之心 shes par bya bar sems pa ཤེས་པར་བྱ་བར་སེམས་པ་
sarvacetasā samanvāhṛtya सर्वचेतसा समन्वाहृत्य 心遍思 sems kun gyis bsams te སེམས་ཀུན་གྱིས་བསམས་ཏེ་
pativratā (prativratā) पतिव्रता (प्रतिव्रता) 不足於自妻 貞婦 khyim thabs las mi 'phro ba ཁྱིམ་ཐབས་ལས་མི་འཕྲོ་བ་
satatasamitam सततसमितम् 永不斷 rtag tu rgyun mi 'chad pa རྟག་ཏུ་རྒྱུན་མི་འཆད་པ་
kleśabahulam क्लेशबहुलम् 煩惱多 煩惱重 nyon mongs pa che ba'am mang ba ཉོན་མོངས་པ་ཆེ་བའམ་མང་བ་
tīvrarāgaḥ तीव्ररागः 大貪欲 貪大 溺欲 'dod chags che ba'am bdo ba འདོད་ཆགས་ཆེ་བའམ་བདོ་བ་
tīvradveṣaḥ तीव्रद्वेषः 瞋 瞋重 瞋大 大瞋 大瞋 zhe sdang bdo ba'am zhe sdang gi shas che ba ཞེ་སྡང་བདོ་བའམ་ཞེ་སྡང་གི་ཤས་ཆེ་བ་
tīvramohaḥ तीव्रमोहः 愚深 大愚痴 gti mug bdo ba'am shas che ba'am mi bzad pa'am tsha ba གཏི་མུག་བདོ་བའམ་ཤས་ཆེ་བའམ་མི་བཟད་པའམ་ཚ་བ་
dīnaḥ दीनः 劣 zhan pa ཞན་པ་
hīnaḥ हीनः 下 惡 dman ba'am ngan pa དམན་བའམ་ངན་པ་
līnaḥ लीनः 退縮 zhum pa ཞུམ་པ་
viṣādaḥ विषादः 絕望 殺 yi bsad pa ཡི་བསད་པ་
avasādam āpadyate अवसादमापद्यते 退縮 絕望 spa sgong bar 'gyur zhe'am yi bsad par 'gyur སྤ་སྒོང་བར་འགྱུར་ཞེའམ་ཡི་བསད་པར་འགྱུར་།་སྤ་གོང་བའམ་ཡི་བསད་པར་འགྱུར་
viṣaṇṇamānasaḥ विषण्णमानसः 意殺 畏縮 懶畏縮 懶 yi bsad pa'am sgyid lug pa ཡི་བསད་པའམ་སྒྱིད་ལུག་པ་
cittaṃ nāvalīyate na saṃlīyate चित्तं नावलीयते न संलीयते 心不退縮 不退 sems mi zhum kun tu mi shum སེམས་མི་ཞུམ་ཀུན་ཏུ་མི་ཤུམ་
na vipṛṣṭhībhavati asya mānasam न विपृष्ठीभवति अस्य मानसम् 其意不退縮 de'i yid phyir phyogs par mi 'gyur དེའི་ཡིད་ཕྱིར་ཕྱོགས་པར་མི་འགྱུར་
eṣaṇā एषणा 尋 tshol ba ཚོལ་བ་
paryeṣaṇā पर्येषणा 皆尋 遍尋 yongs su tshol ba ཡོངས་སུ་ཚོལ་བ་
anvesaṇā अन्वेसणा 隨尋 rjes su tshol ba རྗེས་སུ་ཚོལ་བ་
samanveṣaṇā समन्वेषणा 普隨尋 kun tu rjes su tshol ba ཀུན་ཏུ་རྗེས་སུ་ཚོལ་བ་
mṛgayate मृगयते 尋 tshol ཚོལ་
pratyanubhavati प्रत्यनुभवति 各各嘗味 別別領納 so sor myong bar 'gyur སོ་སོར་མྱོང་བར་འགྱུར་
vedayati वेदयति 嘗 受 myong bar 'gyur མྱོང་བར་འགྱུར་
saṃvedayati संवेदयति 諸樣嘗 等受 kun tu myong bar 'gyur ཀུན་ཏུ་མྱོང་བར་འགྱུར་
pratisaṃvedayati प्रतिसंवेदयति 諸樣各嘗 別別等受 kun tu so sor myong bar 'gyur ཀུན་ཏུ་སོ་སོར་མྱོང་བར་འགྱུར་
nityaḥ नित्यः 常 rtag pa རྟག་པ་
dhruvaḥ ध्रुवः 堅固 brtan pa བརྟན་པ་
śāśvataḥ शाश्वतः 永定 ther zug ཐེར་ཟུག་
avipariṇāmadharmā (avipariṇāmadharman) अविपरिणामधर्मा (अविपरिणामधर्मन्) 具不易法 mi 'gyur ba'i chos can མི་འགྱུར་བའི་ཆོས་ཅན་
kūṭasthaḥ कूटस्थः 永住定 ther zug tu gnas pa ཐེར་ཟུག་ཏུ་གནས་པ་
avakalpanā अवकल्पना 實解 善解 nges par rtog pa'am legs par rtog pa ངེས་པར་རྟོག་པའམ་ལེགས་པར་རྟོག་པ་
sambhāvanā सम्भावना 有 srid pa སྲིད་པ་
cetasaḥ prasādaḥ चेतसः प्रसादः 心喜 sems dang ba སེམས་དང་བ་
acchaḥ अच्छः 喜 dang ba དང་བ་
viprasannaḥ विप्रसन्नः 皆喜 rnam par dang pa རྣམ་པར་དང་པ་
svacchaḥ स्वच्छः 最喜 shin tu dang ba ཤིན་ཏུ་དང་བ་
prasannaḥ प्रसन्नः 喜 明 dang ba'am gsal ba དང་བའམ་གསལ་བ་
anāvilaḥ अनाविलः 無濁 rnyog pa med pa རྙོག་པ་མེད་པ་
anārataḥ अनारतः 不捨 mi spong ba མི་སྤོང་བ་
avirataḥ अविरतः 未捨 ma spangs pa མ་སྤངས་པ་
aprativirataḥ अप्रतिविरतः 再不棄 不棄後 phyis kyang mi spong ba ཕྱིས་ཀྱང་མི་སྤོང་བ་