Mahāvyutpatti: 5100-5199
apakramitavyam अपक्रमितव्यम् 退作喜 退散 退 nur ba'am phyir dgyed par bya ba ནུར་བའམ་ཕྱིར་དགྱེད་པར་བྱ་བ
saṃnikṛṣṭaḥ संनिकृष्टः 近 nye ba ཉེ་བ་
viprakṛṣṭaḥ विप्रकृष्टः 遠 卻 rgyang ring ba'am bskal ba རྒྱང་རིང་བའམ་བསྐལ་བ་
saṃcarati संचरति 行 跑 rgyu རྒྱུ་
upasarpati (upasaryati) उपसर्पति (उपसर्यति) 近行 nye bar 'gro ba ཉེ་བར་འགྲོ་བ་
anuyātrikāḥ (anuprātrakaḥ) अनुयात्रिकाः (अनुप्रात्रकः) 隨回 隨後 phyi bzhin 'brang ba ཕྱི་བཞིན་འབྲང་བ་
pratyudāvṛttaḥ प्रत्युदावृत्तः 回還 回 phyir log pa ཕྱིར་ལོག་པ་
pārāyaṇam पारायणम् 往彼 pha rol tu 'gro ba ཕ་རོལ་ཏུ་འགྲོ་བ་
bhrāmayanti (bhramayanti) भ्रामयन्ति (भ्रमयन्ति) 跳走 迷 悠悠 'phyan pa'am 'khyam pa འཕྱན་པའམ་འཁྱམ་པ་
āsannībhūtaḥ आसन्नीभूतः 近 倚 nye bar gyur ram bsten ཉེ་བར་གྱུར་རམ་བསྟེན་
apratinirvartī (apratirvāti) अप्रतिनिर्वर्ती (अप्रतिर्वाति) 不還退 不退 mi ldog pa མི་ལྡོག་པ་
uparataḥ उपरतः 壞 不現 zhig pa'am med par gyur ba ཞིག་པའམ་མེད་པར་གྱུར་བ་
nātidūram नातिदूरम् 十方不遠 不甚遠 ha cang yang mi ring ཧ་ཅང་ཡང་མི་རིང་
nātyāsannam नात्यासन्नम् 十方不近 不甚近 ha cang yang mi nye ཧ་ཅང་ཡང་མི་ཉེ་
paribhramati (paribhramate) परिभ्रमति (परिभ्रमते) 普遊行 kun tu 'khyam pa ཀུན་ཏུ་འཁྱམ་པ་
pratyāgamanam प्रत्यागमनम् 回來 phyir 'ong ba ཕྱིར་འོང་བ་
anvāhiṇḍya (anvāhiṇḍu. andhahiṇḍya) अन्वाहिण्ड्य (अन्वाहिण्डु. अन्धहिण्ड्य) 圍繞 圍繞而出 bskor nas sam byul nas བསྐོར་ནས་སམ་བྱུལ་ནས་
prayāṇam प्रयाणम् 行 入 'gro ba'am 'jug pa འགྲོ་བའམ་འཇུག་པ་
anveti अन्वेति 隨入 rjes su 'gro ba རྗེས་སུ་འགྲོ་བ་
saṃkocaḥ संकोचः 踡 怯 bskum pa'am zhum pa བསྐུམ་པའམ་ཞུམ་པ་
prasāraḥ प्रसारः 展 brkyang ba བརྐྱང་བ
utkṣepaḥ उत्क्षेपः 舉 'degs pa འདེགས་པ
prakṣepaḥ प्रक्षेपः 安 'jog pa འཇོག་པ
prasthaḥ प्रस्थः 崖 gad kha གད་ཁ་
prapātaḥ प्रपातः 嶮峻 gyangs གཡངས་
gartaḥ गर्तः 井 津 khung ngam dong ཁུང་ངམ་དོང་
parikhā परिखा 溝 'obs འོབས་
mārgajinaḥ (margajinaḥ) मार्गजिनः (मर्गजिनः) 勝道 lam rgyal ba ལམ་རྒྱལ་བ་
mārgadeśikaḥ. mārgadarśikaḥ मार्गदेशिकः. मार्गदर्शिकः 引導 lam ston pa ལམ་སྟོན་པ་
mārgajīvī मार्गजीवी 道養者 以道養者 lam gyis 'tsho ba ལམ་གྱིས་འཚོ་བ་
mārgadūṣī (margaduṣti. margadsusī) मार्गदूषी (मर्गदुष्ति. मर्गद्सुसी) 能窮道 lam sun par byed pa ལམ་སུན་པར་བྱེད་པ་
srota āpattipratipannaḥ स्रोत आपत्तिप्रतिपन्नः 入預流向 rgyun du zhugs pa'i lam la 'jug pa རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པའི་ལམ་ལ་འཇུག་པ་
srota āpannaḥ स्रोत आपन्नः 預流 rgyun du zhugs pa རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པ་
sakṛdāgāmipratipannaḥ (sakṛdāgamīpratipannaḥ) सकृदागामिप्रतिपन्नः (सकृदागमीप्रतिपन्नः) 入不還 一來向 入一還 lan cig phyir 'ong ba la 'jug pa ལན་ཅིག་ཕྱིར་འོང་བ་ལ་འཇུག་པ་
sakṛdāgāmī सकृदागामी 一還 lan cig phyir 'ong ba ལན་ཅིག་ཕྱིར་འོང་བ་
anāgāmipratipannakaḥ अनागामिप्रतिपन्नकः 入不還 不還向 phyir mi 'ong ba la 'jug pa ཕྱིར་མི་འོང་བ་ལ་འཇུག་པ་
anāgāmī अनागामी 不回來 不還 phyir mi 'ong ba ཕྱིར་མི་འོང་བ་
arhattvapratipannaḥ (arhatpratipannaḥ. arhantvapratipannaḥ) अर्हत्त्वप्रतिपन्नः (अर्हत्प्रतिपन्नः. अर्हन्त्वप्रतिपन्नः) 入壞冤 阿羅漢向 dgra bcom pa la 'jug pa དགྲ་བཅོམ་པ་ལ་འཇུག་པ་
arhan अर्हन् 壞冤 應 dgra bcom pa དགྲ་བཅོམ་པ་
āryasaṃghaḥ आर्यसंघः 聖僧 聖眾 'phags pa'i dge 'dun འཕགས་པའི་དགེ་འདུན་
āryagaṇam आर्यगणम् 聖會 'phags pa'i tshogs འཕགས་པའི་ཚོགས་
sūtradharaḥ (sūtradhāraḥ) सूत्रधरः (सूत्रधारः) 持經 mdo 'dzin pa མདོ་འཛིན་པ་
vinayadharaḥ विनयधरः 持律 'dul ba 'dzin pa འདུལ་བ་འཛིན་པ་
mātṛkadharaḥ मातृकधरः 持陰母 持論 ma mo 'dzin pa མ་མོ་འཛིན་པ་
mādhyamikaḥ माध्यमिकः 中人 中道者 dbu ma ba དབུ་མ་བ་
vijñānavādī विज्ञानवादी 言唯識者 識論者 rnam par shes pa tsam du smra ba རྣམ་པར་ཤེས་པ་ཙམ་དུ་སྨྲ་བ་
vāhyārthavādī (vādyārthavādī) वाह्यार्थवादी (वाद्यार्थवादी) 說外事 外境論者 言外事有者 phyi rol gyi don yod par smra ba ཕྱི་རོལ་གྱི་དོན་ཡོད་པར་སྨྲ་བ་
sautrāntikaḥ सौत्रान्तिकः 經部者 mdo sde ba མདོ་སྡེ་བ་
vaibhāṣikaḥ वैभाषिकः 分說者 毘婆娑師 bye brag tu smra ba བྱེ་བྲག་ཏུ་སྨྲ་བ་
nikāyāntarīyāḥ निकायान्तरीयाः 餘說部 餘部 sde pa gzhan dag སྡེ་པ་གཞན་དག་
vaiyākaraṇaḥ वैयाकरणः 表白 聲論者 通釋 brda sprod pa བརྡ་སྤྲོད་པ་
balam बलम् 力 stobs སྟོབས་
sthāma (sthāya) स्थाम (स्थाय) 勢 力 ma 'dom na mthu 'dom na stobs མ་འདོམ་ན་མཐུ་འདོམ་ན་སྟོབས་
anubhāvaḥ अनुभावः 順 勢 mthu མཐུ་
prabhāvaḥ प्रभावः 威 威力 mthu stobs མཐུ་སྟོབས་
śaktiḥ शक्तिः 威 威力 nus pa'am mthu ནུས་པའམ་མཐུ་
kṛpā कृपा 慈悲 悲 慈 snying rje'am snying brtse ba སྙིང་རྗེའམ་སྙིང་བརྩེ་བ་
dayā दया 慈 brtse ba བརྩེ་བ་
anukampām upādāya अनुकम्पामुपादाय 慈 慈悲故 慈憫 哀憫故 哀憫故 thugs brtse ba'i slad du'am snying brtse ba'i phyir ཐུགས་བརྩེ་བའི་སླད་དུའམ་སྙིང་བརྩེ་བའི་ཕྱིར་
garbhaḥ गर्भः 心 胎 snying po'am mngal སྙིང་པོའམ་མངལ་
sāraḥ सारः 心堅 堅 snying po'am sra ba སྙིང་པོའམ་སྲ་བ་
maṇḍaḥ मण्डः 心 妙 相合 醍醐 snying po (snying) སྙིང་པོ་ (སྙིང་)
pravaṇaḥ प्रवणः 降伏 傾仰 趣向 gzhol ba གཞོལ་བ་
nimnaḥ निम्नः 降下 隨順 趣 bab བབ་
prāgbhāraḥ (prāmbhāraḥ) प्राग्भारः (प्राम्भारः) 降下 臨入 下降 尊敬 bab བབ་
samavasaraṇam समवसरणम् 真實降伏 真實相聚 yang dag par gzhol ba'am yang dag par 'du ba ཡང་དག་པར་གཞོལ་བའམ་ཡང་དག་པར་འདུ་བ་
yojyaḥ (yojyā) योज्यः (योज्या) 相合 sbyar ba སྦྱར་བ་
citrayogaḥ चित्रयोगः 諸雜相合 sbyor ba sna tshogs སྦྱོར་བ་སྣ་ཚོགས་
vyavacchedaḥ व्यवच्छेदः 分 斷 dbye ba'am gcad pa དབྱེ་བའམ་གཅད་པ་
vyavasthāpayati व्यवस्थापयति 安置 安置 rnam par 'jog pa རྣམ་པར་འཇོག་
bhidyamānaḥ (vidyamānaḥ. bhdeyamānaḥ) भिद्यमानः (विद्यमानः. भ्देयमानः) 各分開 有 tha dad du dbye ཐ་དད་དུ་དབྱེ་
prabhāvitam प्रभावितम् 極放 所顯 極開 rab tu gzhag pa'am phye ba རབ་ཏུ་གཞག་པའམ་ཕྱེ་བ་
bhedaḥ भेदः 各各相 開 破 dbye ba'am tha dad pa'am rnam pa དབྱེ་བའམ་ཐ་དད་པའམ་རྣམ་པ་
vicinoti विचिनोति 諸分開 甚分別 甚分開 rnam par 'byed རྣམ་པར་འབྱེད་
vibhajanam विभजनम् 諸分開 最分開 rnam par dbye ba རྣམ་པར་དབྱེ་བ་
vyavasthāpanam व्यवस्थापनम् 眾安放 安放 rnam par gzhag pa རྣམ་པར་གཞག་པ་
nikṣipati निक्षिपति 安 緊密 放 'god pa'am 'jog pa'am 'doms འགོད་པའམ་འཇོག་པའམ་འདོམས་
vistṛṇvanti (vistuṇvanti) विस्तृण्वन्ति (विस्तुण्वन्ति) 擺 分擺 布 mched par byed pa'am 'grems pa མཆེད་པར་བྱེད་པའམ་འགྲེམས་པ་
pratyāstṛtam प्रत्यास्तृतम् 極襯 rab tu bting ba རབ་ཏུ་བཏིང་བ་
chādayām āsa छादयामास 蓋 請沐浴 遮 khebs pa'am gyogs pa'am sku gyol ba ཁེབས་པའམ་གཡོགས་པའམ་སྐུ་གཡོལ་བ་
pihitam (vihīta.vihita) पिहितम् (विहीत.विहित) 蓋 斷 遮 bkab pa'am gyogs pa'am 'chab pa བཀབ་པའམ་གཡོགས་པའམ་འཆབ་པ
praticchādayati प्रतिच्छादयति 遮理 遮匿 藏 gyongs pa'am sbed pa'am 'chab pa གཡོགས་པའམ་སྦེད་པའམ་འཆབ་པ་
chidyate (chidyati) छिद्यते (छिद्यति) 斷絕 gcod do གཅོད་དོ་
bhidyate भिद्यते 燒 劈 gcog go གཅོག་གོ་
dahyate दह्यते 燒著 燒 sreg go tshig go སྲེག་གོ་ཚིག་གོ
hanyate हन्यते 打 殺 rdeg go 'tshog go gsod do རྡེག་གོ་འཚོག་གོ་གསོད་དོ་
pacyate पच्यते 煮 'tshed do འཚེད་དོ
rodhaḥ रोधः 按 逐 斷 坦滅 尋 尋 bdas pa'am btsal pa'am dgag pa བདས་པའམ་བཙལ་པའམ་དགག་པ་
bandhaḥ बन्धः 栓 bcing ba བཅིང་བ་
[a]saṃsṛṣṭaḥ [अ]संसृष्टः 相合 'dres pa འདྲེས་པ་
[b]miśrībhūtah (miśrāṣṭa. miśrīṣṭaḥ) [ब्]मिश्रीभूतह् (मिश्राष्ट. मिश्रीष्टः) 和成 'dres par gyur pa འདྲེས་པར་གྱུར་པ་
saṃbhedaḥ संभेदः 雜 分 'dres pa'am dbye ba འདྲེས་པའམ་དབྱེ་བ་
asaṃbhedaḥ असंभेदः 不雜 不分 ma 'dres pa'am dbyer med pa མ་འདྲེས་པའམ་དབྱེར་མེད་པ་
uddhānanam उद्धाननम् 作笑 令野 rgod byed རྒོད་བྱེད་
samuddhānanam समुद्धाननम् 皆笑 永令笑 yongs su rgod byed ཡོངས་སུ་རྒོད་བྱེད་
vikṣipanti (vikṣipati) विक्षिपन्ति (विक्षिपति) 作散 作亂 rnam par gyeng byed pa'am rnam par 'thor bar byed pa རྣམ་པར་གཡེང་བྱེད་པའམ་རྣམ་པར་འཐོར་བར་བྱེད་པ
vikṣiptacittaḥ विक्षिप्तचित्तः 心懈 心亂 sems gyeng ba'am sems 'khrugs pa སེམས་གཡེང་བའམ་སེམས་འཁྲུགས་པ་
durdharṣaḥ दुर्धर्षः 難敵 thub par dka' ba ཐུབ་པར་དཀའ་བ་
akampyacittaḥ अकम्प्यचित्तः 心無遮 sems mi gyos ba སེམས་མི་གཡོས་བ་
aṅgapratyaṅgāni chindeyuranavamardanīyaḥ अङ्गप्रत्यङ्गानि छिन्देयुरनवमर्दनीयः 切去指節亦不敗 寧斷支節不可屈伏 不勦 不在意不化 不踐 yan lag dang nyid lag rnams gtubs kyang mi choms pa'am mi brtul pa'am mi rdzi ba ཡན་ལག་དང་ཉིད་ལག་རྣམས་གཏུབས་ཀྱང་མི་ཆོམས་པའམ་མི་བརྟུལ་པའམ་མི་རྫི་བ་ 雜語