Mahāvyutpatti: 4700-4799 


saṃskāreṣvātmā संस्कारेष्वात्मा 我住行 我在行中 我住於行 'du byed la bdag gnas འདུ་བྱེདལ་བགནས 

vijñānam ātmā विज्ञानमात्मा 識是我 bdag rnam par shes pa yin བདགརྣམ་པར་ཤེས་པཡིན 

vijñānavān ātmā विज्ञानवानात्मा 我具識 我有識 bdag rnam par shes pa dang ldan བདགརྣམ་པར་ཤེས་པདང་ལྡན 

ātmīyaṃ vijñānam आत्मीयं विज्ञानम् 識是我的 識是我所 rnam par shes pa bdag gi yin རྣམ་པར་ཤེས་པབདག་གིཡིན 

vijñāne ātmā विज्ञाने आत्मा 我住識 我在識中 我住於識 rnam par shes pa la bdag gnas རྣམ་པར་ཤེས་པལ་བགནས 聲明用語 

sūtram सूत्रम् mdor byas མདོརབྱས 

dhātuḥ धातुः 言根 skad kyi dbyings སྐདཀྱིདབྱིངས 

nipātaḥ निपातः 言機 tshig gi phrad ཚིགགིཕྲད 

anvākhyānam अन्वाख्यानम् 隨演說 rjes su bshad pa རྗེས་སུབཤད་པ 

upasargaḥ उपसर्गः 自近言 前置詞 自近變 nye bar sgyur ba ཉེ་བརསྒྱུར་བ 

vākyopanyāsaḥ वाक्योपन्यासः 語弊 引文 tshig gi lhad ཚིགགིལྷ 

upasaṃkhyānam उपसंख्यानम् 添減語 添補 增補 tshig kha skong ba ཚིགཁ་སྐོང 

samāsaḥ समासः 語積 tshig bsdud pa ཚིགབསྡུ་པ་ 

samastaḥ समस्तः 集言 tshig bsdus pa ཚིགབསྡུས་པ 

karma कर्म las ལས 

bhāvaḥ भावः dngos དངོས

saṃskṛtam संस्कृतम् 善相合 雅語 legs par sbyar ba ལེགས་པརསྦྱར་བ 

prākṛtam प्राकृतम् 平常 俗語 tha mal pa ཐ་མལ་པ 

apabhraṃśaḥ अपभ्रंशः 字言別 zur chags pa ར་གས་པ 

paiśācikaḥ पैशाचिकः 無能敵 鬼音 要音 sha za'i skad ི་སྐད 

kriyāpadam क्रियापदम् 作言詞 動詞 byed pa'i tshig བྱེད་པི་ཚིག 

anavasthāprasaṅgaḥ अनवस्थाप्रसङ्गः 無究盡 無窮之失 thug pa med par 'gyur ཐུག་པ་མེད་པརའགྱུར 

atiprasaṅgaḥ अतिप्रसङ्गः 太過者 太過失 thal ches par gyur ཐལཆེས་པར་ྱུར 

prasaṅgaḥ prasajyate प्रसङ्गः प्रसज्यते 必過 墮於過 thal bar 'gyur ཐལ་བའགྱུར 

vigrahaḥ विग्रहः 相合言語 言語合韻 tshig rnam par sbyar ba ཚིགརྣམ་པརསྦྱར་བ 

dvandvaḥ द्वन्द्वः 分析 相違 以傍析辨 zlas dbye ba ཟླདབྱེ་བ 

dviguḥ द्विगुः 雙扮 帶數 ba gnyis pa གཉིས་པ 

tatpuruṣaḥ तत्पुरुषः 彼男子 依主 de'i skyes bu དེའིསྐྱེས་བུ 

bahuvrīhiḥ बहुव्रीहिः 多穀 多財 多子 'bru mang po འབྲུམང་པོ 

avyayībhāvaḥ अव्ययीभावः 不盡 不變 不可盡 鄰近 zad par mi 'gyur ba ཟད་པམི་འགྱུར་བ 

karmadhārayaḥ कर्मधारयः 持業 las 'dzin pa ལསའཛིན་པ 

samānādhikaraṇaḥ समानाधिकरणः 順本 相應關係 gzhi mthun pa གཞི་མུན་པ་ 

kārakaḥ कारकः 作者 byed pa བྱེད་པ 

prathamapuruṣaḥ प्रथमपुरुषः 等一男子 第三人稱 skye bu dang po སྐྱེ་བུ་དང་པོ 

madhyamapuruṣaḥ मध्यमपुरुषः 中男 第二人稱 skyes bu bar ma སྐྱེས་བུབར་མ 

uttamapuruṣaḥ उत्तमपुरुषः 大丈夫 第一人稱 skyes bu mchog སྐྱེས་བུམཆོག 惡趣 

durgatayaḥ दुर्गतयः 惡趣名目 ngan 'gro'i ming la ངན་འགྲོི་མིང 

durgatiḥ दुर्गतिः 惡趣 ngan 'gro ངན་འགྲོ 

apāyaḥ अपायः 惡趣 惡生 ngan song ངན་སོང 

vinipātaḥ विनिपातः 墮邪見 log par ltung ba ལོག་པལྟུང་བ 

narakaḥ नरकः 有情地獄 地獄 dmyal ba (sems can dmyal ba) དམྱལ་བ(སེམས་ཅན་དམྱལ་བ) 

yamalokaḥ यमलोकः 獄世間 gshin rje'i 'jig rten གཤིན་རྗེི་འཇིག་རྟེན 

pretaviṣayaḥ (pitṛviṣayaḥ) प्रेतविषयः (पितृविषयः) 惡境 餓鬼 yi dwags kyi yul ཡི་དྭགསཀྱིཡུལ 

tiryagyonigataḥ तिर्यग्योनिगतः 傍趣 dud 'gro'i skyes gnas su song ba'am skye ba དུད་འགྲོི་སྐྱེསགནས་སུསོང་བསྐྱེ་བ 餓鬼 

pretaḥ प्रेतः 餓鬼 yi dwags ཡི་དྭགས 

kumbhāṇḍaḥ कुम्भाण्डः 瓶腹 甕形 grul bum གྲུལ་བུམ 

piśācaḥ पिशाचः 食肉 sha za  

bhūtaḥ भूतः 部多 'byung po འབྱུངཔོ 

pūtanaḥ पूतनः 臭者 srul po སྲཔོ 

kaṭapūtanaḥ कटपूतनः 體臭者 極臭鬼 lus srul po ལུསསྲཔོ 

unmadaḥ उन्मदः 作顛者 smyo byed ྨྱོ་བྱེད 

skandaḥ स्कन्दः 作嘆 偏脣鬼 skem byed སྐེམབྱེད 

apasmāraḥ अपस्मारः 作忘者 brjed byed བརྗེདབྱེད 

chāyā छाया 鎮影者 grib gnon གྲིགནོན 

rākṣasaḥ राक्षसः 羅叉 惡鬼 srin po སྲིན་པོ 

revatīgrahaḥ रेवतीग्रहः 腹行魅 女魅 nam gru'i gdon ནམགྲིུ་གདོན 

śakunigrahaḥ शकुनिग्रहः 魑魅 bya'i gdon བྱི་གདོན 

brahmarākṣasaḥ ब्रह्मराक्षसः 婆羅門魅 bram ze'i bu བྲམ་ཟེི་བུ 畜類 

siṃhājāneyaḥ सिंहाजानेयः 良獅子 seng ge cang shes སེང་གེཅངཤེས 

airāvaṇahastī(airāvaṇahastin) ऐरावणहस्ती(ऐरावणहस्तिन्) 大象 glang po che sa bsrung gi bu གླང་པོ་ཆེབསྲུངགིབུ 

hastyājāneyaḥ हस्त्याजानेयः 良象 glang po che cang shes གླང་པོ་ཆེཅངཤེས 

kanthakaḥ कन्थकः 具讚 bsngags ldan བསྔགསལྡན 

aśvājāneyaḥ अश्वाजानेयः 良馬 rta cang shes རྟཅངཤེས 

balāhakāśvarājā बलाहकाश्वराजा 馬王如雲疾 rta'i rgyal po sprin gyi shugs can རྟི་རྒྱལ་པོསྤྲིནགྱིཤུགསཅན 

śvāpadaḥ श्वापदः 猛獸 gcan gzan  

siṃhaḥ सिंहः 獅子 seng ge སེང་གེ 

śārdūlaḥ शार्दूलः stag (gzig) སྟག(གཟི) 

vyāghraḥ व्याघ्रः gzig (stag) གཟི(སྟག) 

dvīpī द्वीपी gung  

ṛkṣaḥ ऋक्षः dom དོ 

bhallukaḥ भल्लुकः dom དོ 

tarakṣuḥ तरक्षुः dred དྲ 

vṛkaḥ वृकः spyang ki སྤྱངི་ 

sṛgālaḥ. śṛgālaḥ सृगालः. शृगालः 野干 lce spyang (ce spyang) ལྕེསྤྱང(ཅེ་སྤྱང) 

bheruṇḍakaḥ भेरुण्डकः spyang (ce spyang) སྤྱང(ཅེ་སྤྱང) 

lomāśī लोमाशी wa ཝ་ 

kroṣṭakaḥ क्रोष्टकः wa ཝ་ 

sṛgālaḥ सृगालः wa ཝ་ 

viḍālaḥ विडालः byi la བྱི 

mārjaraḥ मार्जरः byi la བྱི 

nakulaḥ नकुलः 大黃鼠 ne'u le'am sre mong ེའུ་འམསྲེ་མོ 

mṛgaḥ मृगः 野獸 ri dags རིདག 

gaṇḍaḥ गण्डः 犀牛 bse བསེ་ 

varāhaḥ वराहः 野豬 家豬 phag rgod dam phag ཕགརྒོདདམཕག 

āraṇyavarāhaḥ आरण्यवराहः 野豬 phag rgod ཕགརྒོད 

hariṇaḥ हरिणः 花鹿 山羊 sha bkra བཀྲ 

gaurakharaḥ गौरखरः 棗騮馬 野騾 rgyang རྒྱང 

ghotakamṛgaḥ घोतकमृगः 生馬 野馬 rta rgod རྟརྒོད 

śarabhaḥ शरभः 八足獅 ldang sko ska (bse kha sgo) ལྡངསྐོ (བསེ་སྒོ)