Mahāvyutpatti: 4600-4699 


dravyam द्रव्यम् rdzas རྫས 

guṇaḥ गुणः 功德 yon tan ཡོན་ཏན 

karma कर्म las ལས 

viśeṣaḥ विशेषः 分別 bye brag བྱེ་བྲག 

sāmānyam सामान्यम् spyi སྤྱི 

sāmavāyaḥ सामवायः 和合 'du ba འདུ་བ 勝論 

parimāṇam परिमाणम् bong tshod ཚོད 

saṃkhyā संख्या grangs གྲངས 

saṃyogaḥ संयोगः phrad pa ཕྲད་པ 

vibhāgaḥ विभागः dbye ba དབྱེ་བ

pṛthaktvam पृथक्त्वम् 各類 別體 so so ba སོ་སོ་བ 

paratvam परत्वम् 彼體 pha rol ཕ་རོལ 

aparatvam अपरत्वम् 非敵 此體 pha rol ma yin pa ཕ་རོལམ་ཡིན་པ 

icchā इच्छा 'dod pa འདོད་པ 

dravatvam द्रवत्वम् 汁消 液體 汁消濕 khu ba'am zhu ba'am gsher ba ཁུཞུ་བགཤེར་བ 

snehaḥ स्नेहः snum pa'am gsher ba སྣུམ་པགཤེར་བ 

adharmaḥ अधर्मः 非法 chos ma yin pa ཆོསམ་ཡིན་པ 

saṃskāraḥ संस्कारः 作非法之餘氣 byas pa'i shugs བྱས་པི་ཤུགས 

prayatnaḥ प्रयत्नः 勤勇 'bad pa འབད་པ 

utkṣepaṇam (akṣepaṇam) उत्क्षेपणम् (अक्षेपणम्) 'degs pa འདེགས་པ་ 

avakṣepaṇam अवक्षेपणम् 安放 'jog pa འཇོག་པ 

ākuñcanam (akuñcanam) आकुञ्चनम् (अकुञ्चनम्) bskum pa བསྐུ་པ་ 

prasāraṇam प्रसारणम् brkyang ba བརྐྱང་བ gamanam गमनम् 'gro ba འགྲོ་བ 

dvīndriyagrāhyam द्वीन्द्रियग्राह्यम् 持二根 以二根所持 dbang po gnyis kyis gzung ba དབང་པོགཉིས་ཀྱིགཟུང་བ 

pārthivaparamāṇuḥ पार्थिवपरमाणुः 地微塵 地極微 地徵塵 sa'i rdul phra rab ི་རྡུལཕྲ་རབ 

mahāsattā महासत्ता 大有 大有性 yod pa chen pa ཡོད་པཆེན་པ 

avāntarasāmānyam अवान्तरसामान्यम् 大盍 各別同 nyi tshe ba'i spyi ཉིཚེབའིསྤྱི 

mahāsāmānyam महासामान्यम् 大總 大同 spyi chen po སྤྱིཆེན་པོ 

satkāryam सत्कार्यम् 前有果 'bras bu snga na yod pa འབྲས་བུསྔཡོད་པ 

asatkāryam असत्कार्यम् 前無果 'bras bu snga na med pa འབྲས་བུསྔམེད་པ 

ātmendriyārthād yad utpannam jñānaṃ pratyakṣam आत्मेन्द्रियार्थाद्यदुत्पन्नम्ज्ञानं प्रत्यक्षम् 知自根意所出現前 從我根境所生智為現量 我與我根與事所出現前意 bdag dang dbang po dang don las gang byung ba'i shes pa mngon sum pa བདགདངདབང་པོདངདོན་ལགང་བྱུབའིཤེས་པམངོན་སུམ་པ 

lambāmbudadarśanād लम्बाम्बुददर्शनाद् 隨量如雲顯現澍雨 sprin gyi rtsa ba nar bar snang ba las char 'bab par rjes su dpag pa སྤྲིནགྱིརྩ་བ་བར་ྣང་བལསཆརའབབ་པརྗེས་སུ་དཔག་པ 

nadīpūradarśanāduparivṛṣṭyanumānam नदीपूरदर्शनादुपरिवृष्ट्यनुमानम् 隨量現前上降甘雨 見江中滿水比知上源有雨 泱泱手滿水上又降甘雨 chu brub par snang ba las gong du char 'bab par rjes su dpag pa ཆུྲུ་པར་ྣང་བལསགོང་དུཆརའབབ་པརྗེས་སུ་དཔག་པ 

meghonnatidarśanāt मेघोन्नतिदर्शनात् 示現騰雲 見騰雲 現騰雲 sprin 'khrigs par snang ba'am mthong ba སྤྲིནའཁྲིས་པར་ྣང་བའམམཐོང་བ 因明用語 

aitihyam ऐतिह्यम् 稱揚如是所有者 如是所有多名稱 口傳 傳承 de lta bu yod ces grags pa དེ་ལྟ་བུཡོདཅེསགྲགས་པ 

prātibham (pratibham) प्रातिभम् (प्रतिभम्) 晴明 暗覺 mthong bas tshor ba མཐོང་བཚོར་བ 諸見 

ātmagrāhaḥ आत्मग्राहः 持我 我執 bdag tu 'dzin pa བདག་ཏུ་འཛིན་པ 

ekatvagrāhaḥ एकत्वग्राहः 為一 一性執 持一 gcig tu 'dzin pa གཅིག་ཏུའཛིན་པ 

kartṛtvagrāhaḥ कर्तृत्वग्राहः 作持 作者性執 持為 byed par 'dzin pa བྱེད་པའཛིན་པ 

piṇḍagrāhaḥ पिण्डग्राहः 持為整 總執 ril por 'dzin pa རིལཔོའཛིན་པ 

dṛṣṭipraskannaḥ (dṛṣṭipraskantaḥ) दृष्टिप्रस्कन्नः (दृष्टिप्रस्कन्तः) 沉於見 見沉 lta bar bying ba ལྟ་བར་བྱ 

dṛṣṭigahanam दृष्टिगहनम् 見遮 見稠林 遮見 lta ba thibs po ལྟ་བཐིབསཔོ 

dṛṣṭikāntāram दृष्टिकान्तारम् 見之靜 見曠野 見遠 lta ba'i dgon pa ལྟ་བི་དགོན་པ 

viṣamadṛṣṭiḥ विषमदृष्टिः 見不順 不盡見 見不順與不見盡 mi mthun par lta ba'am lta ba mi bzad pa མི་མཐུན་པར་ྟ་བའམལྟ་བམི་བཟད་པ 

kudṛṣṭiḥ कुदृष्टिः 惡見 見惡 lta ba ngan pa ལྟ་བངན་པ 

dṛṣṭisaṃkaṭaḥ दृष्टिसंकटः 見恐怖 見險道 恐怖見 lta ba ya nga ba ལྟ་བ 

dṛṣṭikṛtam दृष्टिकृतम् 見成與作見 見所作 成見 作見者 lta bar 'gyur ba'am lta bar byas pa ལྟ་བའགྱུར་བལྟ་བར་བྱ་པ་ 

dṛṣṭigatam दृष्टिगतम् 見相 見成 lta ba'i rnam pa'am lta bar gyur ba ལྟ་བི་རྣམ་པལྟ་བགྱུར་བ 十四無記 

caturdaśāvyākṛtamūlāni चतुर्दशाव्याकृतमूलानि 末授記十四君目 十四無記根 lung du ma bstan pa'i chos bcu bzhi'i ming la ལུངདུ་མབསྟན་པའི་ཆོསབཅུ་བཞིི་མིང śāśvato 

lokaḥ शाश्वतो लोकः 世間常 世常 世間有常 'jig rten rtag འཇིག་རྟེནརྟག 

aśāśvato lokaḥ अशाश्वतो लोकः 世間非常 世無常 世間無常 'jig rten mi rtag འཇིག་རྟེནམི་རྟག 

śāśvataścāśāśvataśca शाश्वतश्चाशाश्वतश्च 雖常亦非常 亦常亦無常 亦有常亦無常 'jig rten rtag kyang rtag la rtag kyang mi rtag pa འཇིག་རྟེནརྟགཀྱངརྟགརྟགཀྱངམི་རྟག་པ 

antavān lokaḥ अन्तवान्लोकः 世間有盡 世有邊 世間有邊 'jig rten mtha' yod pa འཇིག་རྟེནམཐའཡོད་པ 

naiva śāśvato nāśāśvataśca नैव शाश्वतो नाशाश्वतश्च 非常非非常 非常非無常 非有常非無常 rtag pa yang ma yin mi rtag pa yang ma yin རྟག་པཡངམ་ཡིནམི་རྟག་པཡངམ་ཡིན 

anantavān lokaḥ अनन्तवान्लोकः 世間亦盡 世無邊 世間無邊 'jig rten mtha' yod pa ma yin འཇིག་རྟེནམཐའཡོད་པམ་ཡིན 

antavāṃścānantavāṃśca अन्तवांश्चानन्तवांश्च 有盡亦非盡 亦有邊亦無邊 有邊亦無邊 mtha' yod kyang yod la mtha' med kyang med མཐའཡོདཀྱངཡོདམཐའ་མེདཀྱངམེད 

naivāntavān nānantavān नैवान्तवान्नानन्तवान् 非盡亦非非盡 非有邊非無邊 非有邊亦無邊 mtha' yod pa yang ma yin mtha' med pa yang ma yin མཐའཡོད་པཡངམ་ཡིནམཐའ་མེད་པ་ཡངམ་ཡིན 

bhavati tathāgataḥ paraṃ maraṇāt भवति तथागतः परं मरणात् 如來有滅度 如來死後為有 如來雖滅後有 de bzhin gshegs pa shi nas yod དེ་བཞིན་གཤེགས་པཤིནསཡོད 

na bhavati tathāgataḥ paraṃ maraṇāt भवति तथागतः परं मरणात् 如來亦非滅度 如來死後非有 如來滅後無 de bzhin gshegs pa shi nas med དེ་བཞིན་གཤེགས་པཤིནསམེད 

bhavati ca na bhavati ca tathāgataḥ paraṃ maraṇāt(maraṇataḥ) भवति भवति तथागतः परं मरणात्(मरणतः) 如來滅後亦有亦無 如來死後亦有亦非有 如來雖滅度亦有亦無 de bzhin gshegs pa shi nas yod kyang yod la med kyang med དེ་བཞིན་གཤེགས་པཤིནསཡོདཀྱངཡོདམེདཀྱངམེད 

naiva bhavati na na bhavatitathāgataḥ paraṃ maraṇāt(maraṇataḥ) नैव भवति भवतितथागतः परं मरणात्(मरणतः) 如來亦非滅度 如來死後非有非非有 如來後非有 亦非無 de bzhin gshegs pa shi nas yod pa yang ma yin med pa yang ma yin དེ་བཞིན་གཤེགས་པཤིནསཡོད་པཡངམ་ཡིནམེད་པ་ཡང་མ་ཡིན 

sa jīvas tac charīram जीवस्तच्छरीरम् 彼伽是身 命者即身 srog de lus de yin སྲོགདེ་ལདེཡིན 

anyo jīvo 'nyaccharīram अन्यो जीवोऽन्यच्छरीरम् 命別身亦別 命者異身 srog kyang gzhan la lus kyang gzhan སྲོགཀྱངགཞན་ལལུསཀྱངགཞན 外道言我 

tīrthakātmaparyāyāḥ तीर्थकात्मपर्यायाः 外道言我名目 mu stegs can gyi bdag tu brjod pa'i ming la མུ་སྟེགསཅནགྱིབདགཏུབརྗོད་པི་མིང 

ātmā आत्मा 我者 bdag བདག 

sattvaḥ सत्त्वः 有情者 sems can སེམས་ཅན 

jīvaḥ जीवः 命者 srog སྲོག 

jantuḥ जन्तुः 生者 skye ba po སྐྱེ་བ་པོ 

poṣaḥ पोषः 養育者 養者 gso ba གསོ་བ 

puruṣaḥ पुरुषः 男子 士夫 人者 skyes bu སྐྱེས་བུ 

pudgalaḥ पुद्गलः 眾多 補特伽羅 增損 數取趣 眾數者 gang zag གང་ཟག 

manujaḥ मनुजः 力中出 意生 舍持所生 shed las skyes ཤེལསསྐྱེས 

mānavaḥ मानवः 力子 儒童 舍持子 shed bu ཤེབུ 

kārakaḥ कारकः 所作 作者 byed pa po བྱེད་པཔོ 

kārāpakaḥ कारापकः 教他作 使作者 byed du 'jug pa po བྱེདདུའཇུག་པཔོ 

vedakaḥ वेदकः 受者 tshor ba po ཚོར་བཔོ 

jānakaḥ जानकः 識者 知者 shes pa po ཤེས་པཔོ 

paśyakaḥ पश्यकः 見者 mthong ba po མཐོང་བཔོ 

utthāpakaḥ उत्थापकः 使起者 slong ba po སློང་བ་པོ 

samutthāpakaḥ समुत्थापकः 使等起者 kun nas slong ba po ཀུན་ནས་སློང་བ་པོ 薩迦耶見 

viṃśatiśikharasamudgataḥ satkāyadṛṣṭiśailaḥ विंशतिशिखरसमुद्गतः सत्कायदृष्टिशैलः 諸壞見二十名 二十句薩迦耶見 jig tshogs la lta ba nyi shu'i ming la འཇིག་ཚོགས་ལ་ལྟ་བཉི་ཤིུ་མིང 

rūpam ātmā svāmivat रूपमात्मा स्वामिवत् 是我色似我 色是我如主 色是我似我 bdag gzugs yin te bdag po dang 'dra བདགགཟུགསཡིནཏེབདག་པོདང་འདྲ 

rūpavān ātmā alaṅkāravat रूपवानात्मा अलङ्कारवत् 具我色似莊嚴 我有色如瓔珞 色具我似莊嚴 bdag gzugs dang ldan te rgyan dang 'dra བདགགཟུགསདང་ལྡནཏེརྒྱནདང་འདྲ 

ātmīyaṃ rūpaṃ bhṛtyavat आत्मीयं रूपं भृत्यवत् 具我色似奴婢 色是我所如僮僕 色是我的似奴婢 gzugs bdag gi yin te bran dang 'dra གཟུགསབདག་གིཡིནཏེདང་འདྲ 

rūpe ātmā bhājanavat रूपे आत्मा भाजनवत् 具我色似器 我在色中如器 我於色似器 gzugs la bdag la gnas te snod dang 'dra གཟུགསལ་བལ་གནསཏེསྣོདདང་འདྲ 

vedanātmā वेदनात्मा 我是受 是我受 bdag tshor ba yin བདགཚོར་བཡིན 

vedanāvān ātmā वेदनावानात्मा 具我受 我有受 受具我 bdag tshor ba dang ldan བདགཚོར་བདང་ལྡན 

ātmīyā vedanā आत्मीया वेदना 受是我的 tshor ba bdag gi yin ཚོར་བབདག་གིཡིན 

vedanāyām ātmā वेदनायामात्मा 想是我 受在受中 我住於受 tshor ba la bdag gnas ཚོར་བལ་བགནས 

saṃjñātmā संज्ञात्मा 想是我 我具想 bdag 'du shes pa yin བདགའདུ་ཤེས་པཡིན 

saṃjñāvān ātmā संज्ञावानात्मा 想是我 我有想 想具我 bdag 'du shes dang ldan བདགའདུ་ཤེསདང་ལྡན 

ātmīyā samjñā आत्मीया सम्ज्ञा 我住想 想是我所 想是我的 'du shes bdag gi yin འདུ་ཤེསབདག་གིཡིན 

saṃjñāyām ātmā संज्ञायामात्मा 想是我 我在想中 我住於想 'du shes la bdag gnas འདུ་ཤེསལ་བགནས 

saṃskārā ātmā संस्कारा आत्मा 我具行 我是行 行是我 bdag 'du byed yin ('du byed bdag yin) བདགའདུ་བྱེདཡིན(འདུ་བྱེདབདགཡིན) 

saṃskāravān ātmā संस्कारवानात्मा 行是我 我有行 行具我 bdag 'du byed dang ldan བདགའདུ་བྱེདདང་ལྡན 

ātmīyāḥ samskārāḥ आत्मीयाः सम्स्काराः 我是行 行是我所 行是我的 'du byed bdeg gi yin འདུ་བྱེདབདེགིཡིན