Mahāvyutpatti: 4500-4599
prativādyasiddhaḥ प्रतिवाद्यसिद्धः 犯性不成 敵論者不成 不成於犯爭 phyir rgol ba la ma grub pa ཕྱིར་རྒོལ་བ་ལ་མ་གྲུབ་པ་
upādānakāraṇam उपादानकारणम् 近取因 甚取因 nye bar len pa'i rgyu ཉེ་བར་ལེན་པའི་རྒྱུ་
sajātīyaḥ सजातीयः 同種 同類 rigs mthun pa རིགས་མཐུན་པ་
vijātīyaḥ विजातीयः 不同種 異類 rigs mi mthun pa རིགས་མི་མཐུན་པ་
śabdabrahmā शब्दब्रह्मा 梵音 聲中梵 音中梵 sgra'i tshangs pa སྒྲའི་ཚངས་པ་
vyāvṛttiḥ व्यावृत्तिः 復回 除 遮 ldog pa sel ba ལྡོག་པ་སེལ་བ་
apohaḥ अपोहः 消除 離 sel ba སེལ་བ་
anyāpohaḥ śabdārthaḥ अन्यापोहः शब्दार्थः 除別音義 離餘 gzhan sel ba'i sgra'i don གཞན་སེལ་བའི་སྒྲའི་དོན་
saṃketaḥ संकेतः 表示 brda བརྡ་
prasajya pratiṣedhaḥ प्रसज्य प्रतिषेधः 無而滅者 是遮 無減 med par dgag pa མེད་པར་དགག་པ་
paryudāsapratiṣedhaḥ पर्युदासप्रतिषेधः 不是而滅者 非遮 ma yin par dgag pa མ་ཡིན་པར་དགག་པ་
alaukikārthotpattiḥ अलौकिकार्थोत्पत्तिः 非世間出事 非世事生 非世間事 'jig rten pa'i don ma yin par byung ba འཇིག་རྟེན་པའི་དོན་མ་ཡིན་པར་བྱུང་བ་
svapnāntikarūpam स्वप्नान्तिकरूपम् 夢中物 rmi lam du rmi ba'i rdzas རྨི་ལམ་དུ་རྨི་བའི་རྫས་
viprakarṣaḥ विप्रकर्षः 福田 bskal ba བསྐལ་བ་
svasaṃvedanam स्वसंवेदनम् 自覺 rang rig pa རང་རིག་པ་
pakṣadharmatvaṃ पक्षधर्मत्वं 方所法 宗法性 phyogs kyi chos ཕྱོགས་ཀྱི་ཆོས་
kramayaugapadyam (kramayogapatyam) क्रमयौगपद्यम् (क्रमयोगपत्यम्) 忽次第 漸及頓 齊與次第 rim dang cig car རིམ་དང་ཅིག་ཅར་
mātuluṅgam मातुलुङ्गम् 磨獨龍伽花 枸櫞花 ma tu lung ga མ་ཏུ་ལུང་ག་
kadalī कदली 芭蕉 chu shing ཆུ་ཤིང་
skandhaḥ (kandaḥ) स्कन्धः (कन्दः) 根 rtsa ba རྩ་བ་
asamañjasaḥ असमञ्जसः 散 過 亂 苟且 苟且 'chal ba'am 'khrugs pa'am cal col du gyur ba འཆལ་བའམ་འཁྲུགས་པའམ་ཅལ་ཅོལ་དུ་གྱུར་བ
citrapataṅgaḥ चित्रपतङ्गः 花蝴蝶 phye ma leb khra bo ཕྱེ་མ་ལེབ་ཁྲ་བོ་
prasaṅgaḥ प्रसङ्गः 超品 容有 thal gyur ཐལ་གྱུར་
śālūkaḥ शालूकः 優缽羅本 優波羅 ut pa la'i rtsa ba ཨུཏ་པ་ལའི་རྩ་བ་ 外教
ṣoḍaśapadārthāḥ षोडशपदार्थाः 六十記句 十六句義 六十句義 tshig gi don bcu drug ཚིག་གི་དོན་བཅུ་དྲུག་
pramāṇam प्रमाणम् 量 因明 tshad ma ཚད་མ་
prameyam प्रमेयम् 所量 gzhal bya གཞལ་བྱ་
saṃśayaḥ संशयः 疑惑 the tshom ཐེ་ཚོམ་
prayojanam प्रोयोजनम् 用 閑 dgos pa དགོས་པ་
dṛṣṭāntaḥ दृष्टान्तः 比喻 譬喻 dpe དཔེ་
sidhāntaḥ सिधान्तः 各言其道之道 宗 grub pa'i mtha' གྲུབ་པའི་མཐའ་
avayavaḥ अवयवः 分 少 支 cha shas ཆ་ཤས་
tarkaḥ तर्कः 乾慧 論破 rtog ge རྟོག་གེ་
nirṇayaḥ निर्णयः 正端 決定 永定 gtan la dbab pa གཏན་ལ་དབབ་པ་
vādaḥ वादः 爭 rtsod pa རྩོད་པ་
jalpaḥ जल्पः 誦念 說 brjod pa བརྗོད་པ
vitaṇḍā वितण्डा 妄批 sun 'byin du rgol ba སུན་འབྱིན་དུ་རྒོལ་བ་
hetvābhāsaḥ हेत्वाभासः 如因明 似因 如因顯 rgyu ltar snang ba རྒྱུ་ལྟར་སྣང་བ་
chalaḥ छलः 失言 曲論 tshig dor ཚིག་དོར་
jātiḥ जातिः 斷後 類推 ltag chod (ltag gcod ) ལྟག་ཆོད་(ལྟག་གཅོད)
jātyuttaraḥ जात्युत्तरः 斷之 類答 ltag chod ལྟག་ཆོད་
nigrahasthānam निग्रहस्थानम् 斷絕 斷處 chad pa'i gnas ཆད་པའི་གནས་
indriyārthasaṃnikarṣotpannajñānam pratyakṣam इन्द्रियार्थसंनिकर्षोत्पन्नज्ञानम्प्रत्यक्षम् 根遇事能曉現 根與境和合所生智為現量 dbang po dang don du 'phrad pa las byung ba'i shes pa mngon sum དབང་པོ་དང་དོན་དུ་འཕྲད་པ་ལས་བྱུང་བའི་ཤེས་པ་མངོན་སུམ་
avyapadeśyam अव्यपदेश्यम् 無指示 無可指示 bstan du med pa བསྟན་དུ་མེད་པ་
avyabhicārin अव्यभिचारिन् 無雜亂 無散亂 'khrul pa med pa འཁྲུལ་པ་མེད་པ་
vyavasāyātmakam व्यवसायात्मकम् 了性 決斷性 rtogs pa'i bdag nyid རྟོགས་པའི་བདག་ཉིད་ 數論
caitanyam चैतन्यम् 有知 shes pa yod pa ཤེས་པ་ཡོད་པ་
pradhānam प्रधानम् 尊者 gtso bo གཙོ་བོ་
sattvam सत्त्वम् 心力 snying stobs སྙིང་སྟོབས་
rajaḥ रजः 塵 rdul རྡུལ་
tamaḥ तमः 暗 mun pa མུན་པ་
mahān महान् 大 chen po ཆེན་པོ་
ahaṃkāraḥ अहंकारः 持我 我慢 我持 ngar 'dzin pa ངར་འཛིན་པ་
pañcabuddhīndriyāṇi पञ्चबुद्धीन्द्रियाणि 五意根 五知根 bla'i dbang po lnga བླའི་དབང་པོ་ལྔ་
pañcatanmātrāṇi पञ्चतन्मात्राणि 五些 五唯量 些五 de tsam lnga དེ་ཙམ་ལྔ་
aṇimā अणिमा 微細 phra ba ཕྲ་བ་ laghimā लघिमा 輕 yang ba ཡང་བ་
mahimā महिमा 作供 大 mchod par bya ba མཆོད་པར་བྱ་བ་
īśitvam ईशित्वम् 自成 主性 作主 bdag por gyur ba བདག་པོར་གྱུར་བ་
vaśitvam वशित्वम् 成根 自在性 順成 dbang du gyur ba དབང་དུ་གྱུར་བ་
prāptiḥ प्राप्तिः 到何處 無處不到 gar yang phyin ba གར་ཡང་ཕྱིན་བ་
prākāmyam प्राकाम्यम् 具貪欲 樂欲自在 具欲歡 'dod dgur ldan pa འདོད་དགུར་ལྡན་པ་
yatrakāmāvasāyitvam यत्रकामावसायित्वम् 住喜樂 隨意住性 住於喜樂 dga' mgur gnas pa དགའ་མགུར་གནས་པ་
abhivyaktiḥ अभिव्यक्तिः 現前 mngon pa མངོན་པ་
āvirbhāvaḥ आविर्भावः 現前出 現前出者 mngon par 'byung ba མངོན་པར་འབྱུང་བ་
tirobhāvaḥ तिरोभावः 不現 非現者 mi mngon par 'gyur ba མི་མངོན་པར་འགྱུར་བ་
pariṇāmaḥ परिणामः 圓融 yongs su 'gyur ba ཡོངས་སུ་འགྱུར་བ་
layaḥ लयः 指屈 惛沈 沈沒 zha ba ཞ་བ་
vāk वाक् 語 言 ngag gam tshig ངག་གམ་ཚིག་
pāṇiḥ पाणिः 手足 手 lag pa ལག་པ་
pādaḥ पादः 足 rkang pa རྐང་པ་
pāyuḥ पायुः 胯 胯後 rkub རྐུབ་
upastham उपस्थम् 密相 胯後 'doms འདོམས་
saṃnikṛṣṭaḥ संनिकृष्टः 近 nye ba ཉེ་བ་
viprakṛṣṭaḥ विप्रकृष्टः 遠 rgyang ring ba རྒྱང་རིང་བ་
vītaḥ वीतः 諸具足 rnam par ldan pa རྣམ་པར་ལྡན་པ་
āvītaḥ आवीतः 明來 gsal te 'ongs pa གསལ་ཏེ་འོངས་པ་
sahacarasambandhaḥ सहचरसम्बन्धः 同伴相連由 俱行相屬 lhan cig 'grogs pa'i 'brel ba ལྷན་ཅིག་འགྲོགས་པའི་འབྲེལ་བ
ghātyaghātakasambandhaḥ घात्यघातकसम्बन्धः 作害相連 所害能害相屬 召害作害相連之緣 gnod bya gnod byed kyi 'brel ba གནོད་བྱ་གནོད་བྱེད་ཀྱི་འབྲེལ་བ་
svasvāmilakṣaṇasambandhaḥ स्वस्वामिलक्षणसम्बन्धः 根緣相連續 所主能主相相屬 主僕相連續之緣 rjes khol gyi mtshan nyid kyi 'brel ba རྗེས་ཁོལ་གྱི་མཚན་ཉིད་ཀྱི་འབྲེལ་བ་
ādhārādheyalakṣaṇasambandhaḥ आधाराधेयलक्षणसम्बन्धः 所作事相連續 能持所持相相屬 處與處者相連續緣 gzhi dang brten pa'i mtshan nyid kyi ( kyis ) 'brel ba གཞི་དང་བརྟེན་པའི་མཚན་ཉིད་ཀྱི་(ཀྱིས)འབྲེལ་བ་
kāryakāraṇalakṣaṇasambandhaḥ कार्यकारणलक्षणसम्बन्धः 所作相連 所作能作相相屬 事與作者相連之緣 bya ba dang byed pa'i mtshan nyid kyi ( kyis ) 'brel ba བྱ་བ་དང་བྱེད་པའི་མཚན་ཉིད་ཀྱི་(ཀྱིས)འབྲེལ་བ་
avayavāvayavilakṣaṇasambandhaḥ अवयवावयविलक्षणसम्बन्धः 少分相連續 分有分相相屬 分與分主相續緣 cha shas dang cha shas can gi mtshan nyid kyi ( kyis ) 'brel ba ཆ་ཤས་དང་ཆ་ཤས་ཅན་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱི་(ཀྱིས)་འབྲེལ་བ་ 彌曼差
satsaṃprayoge puruṣasyendriyāṇāṃbuddhijanmapratyakṣam सत्संप्रयोगे पुरुषस्येन्द्रियाणांबुद्धिजन्मप्रत्यक्षम् 遇有則人之諸根生意諸之現前 遇有男子諸根生意顯現母 yod pa dang phrad na skyes bu'i dbang po rnams kyi blo skye ba ni mngon sum mo ཡོད་པ་དང་ཕྲད་ན་སྐྱེས་བུའི་དབང་པོ་རྣམས་ཀྱི་བློ་སྐྱེ་བ་ནི་མངོན་སུམ་མོ་
arthālocanajñānam अर्थालोचनज्ञानम् 了視義 了義智 視義知 don la blta ba'i shes pa དོན་ལ་བལྟ་བའི་ཤེས་པ་
prāgabhāvaḥ प्रागभावः 無前 未生無 從前無 snga na med pa སྔ་ན་མེད་པ་
pradhvaṃsābhāvaḥ प्रध्वंसाभावः 無壞 已滅無 壞後無 zhig nas med pa ཞིག་ནས་མེད་པ་
itaretarābhāvaḥ इतरेतराभावः 一上無上 更互無 一無上 gcig la gcig med pa གཅིག་ལ་གཅིག་མེད་པ་
atyantābhāvaḥ अत्यन्ताभावः 無語 畢竟無 永無 gtan med pa གཏན་མེད་པ་
śābdaṃ (śabdam) शाब्दं (शब्दम्) 出音 聲 從聲出 sgra las byung ba སྒྲ་ལས་བྱུང་བ་
upamānam उपमानम् 欽比 喻語 nye bar 'jal ba ཉེ་བར་འཇལ་བ་
arthāpattiḥ अर्थापत्तिः 以義解 通義 don gyis go ba དོན་གྱིས་གོ་བ་
abhāvaḥ अभावः 無物 dngos po med pa དངོས་པོ་མེད་པ་
smṛtiḥ स्मृतिः 念 dran pa དྲན་པ་
śrutiḥ श्रुतिः 聞 thos pa ཐོས་པ་
apauruṣeyaḥ अपौरुषेयः 不作男子 非人所作 skyes bus ma byas pa སྐྱེས་བུས་མ་བྱས་པ་
durbhaṇatvam (durbhāṣatvam) दुर्भणत्वम् (दुर्भाषत्वम्) 難易 難說性 難效 bzlas dka' ba བཟླས་དཀའ་བ་ 勝論・六句義