Mahāvyutpatti: 2800-2899
hāhākārakilikilāprakṣveḍitaśabdaḥ हाहाकारकिलिकिलाप्रक्ष्वेडितशब्दः 與阿喇喇同嚷亦笑 大吼叫 a la la zhes ca co dang gzha'i sgra ཨ་ལ་ལ་ཞེས་ཅ་ཅོ་དང་གཞའི་སྒྲ
prakṣveḍitaśabdaḥ प्रक्ष्वेडितशब्दः 聲波且只多有翻甕聲者 'ur sgra འུར་སྒྲ་
acchaṭāśabdaḥ अच्छटाशब्दः 彈指音 指音 se gol gyi sgra སེ་གོལ་གྱི་སྒྲ་
āviṣkaraṇam आविष्करणम् 貪說 說 貪悔 'chags pa'am smra ba འཆགས་པའམ་སྨྲ་བ་
pratyākhyānam प्रत्याख्यानम् 奉獻 棄 'bul ba'am spong ba འབུལ་བའམ་སྤོང་བ་
vyapadeśaḥ व्यपदेशः 說 倚舌 圖賴 舌倚 舌倚 brjod pa'am skad 'dogs pa'am lce rten བརྗོད་པའམ་སྐད་འདོགས་པའམ་ལྕེ་རྟེན་
vācoyuktiḥ वाचोयुक्तिः 所言理趣 smra ba'i tshul སྨྲ་བའི་ཚུལ་
codayati चोदयति 違 爭 提 rgol ba'am skul ba'am rtsod pa རྒོལ་བའམ་སྐུལ་བའམ་རྩོད་པ་
paurīsātkathyam (paurisātkathyam. pauṭīsātkathyam) पौरीसात्कथ्यम् (पौरिसात्कथ्यम्. पौटीसात्कथ्यम्) 邑城殿邊 近傳揚言相接 pho brang 'khor gyi skad dam 'khor du grags pa ཕོ་བྲང་འཁོར་གྱི་སྐད་དམ་འཁོར་དུ་གྲགས་པ
ādeyavākyam आदेयवाक्यम् 守妙言 正直 tshig gzung ba'am btsun pa ཚིག་གཟུང་བའམ་བཙུན་པ་
madhurasvaraḥ मधुरस्वरः 和音 妙語 sgra mnyen pa'am snyan pa སྒྲ་མཉེན་པའམ་སྙན་པ་ 幻術譬語
māyādayaḥ मायादयः 諸幻術譬語名目 sgyu ma la sogs pa'i dpe'i ming la སྒྱུ་མ་ལ་སོགས་པའི་དཔེའི་མིང་ལ་
māyā माया 幻術 sgyu ma སྒྱུ་མ་
nirmitaḥ निर्मितः 化 sprul pa སྤྲུལ་པ་
udakacandraḥ उदकचन्द्रः 如水中月 水中月 chu zla ཆུ་ཟླ་
akṣipuruṣaḥ अक्षिपुरुषः 眼中人 mig gi skyes bu མིག་གི་སྐྱེས་བུ་
marīciḥ मरीचिः 陽焰 smig rgyu སྨིག་རྒྱུ་
mṛgatṛṣṇikā मृगतृष्णिका 渴獸 鹿愛 陽焰 smig rgyu (ri dwags) སྨིག་རྒྱུ (རི་དྭགས)
marumarīcikā मरुमरीचिका 憂陽焰 蜃氣樓 曠野焰 mya ngam gyi smig rgyu མྱ་ངམ་གྱི་སྨིག་རྒྱུ་
gandharvanagaram गन्धर्वनगरम् 尋香城邑 乾闥婆城 dri za'i grong khyer དྲི་ཟའི་གྲོང་ཁྱེར་
pratibiṃbam प्रतिबिंबम् 像 gzugs brnyan གཟུགས་བརྙན་
praribhāsaḥ प्ररिभासः 烽堆 光影 眼華 mig yor མིག་ཡོར་
svapnaḥ स्वप्नः 夢 rmi lam རྨི་ལམ་ pratiśrutkā प्रतिश्रुत्का 應聲 谷響 brag ca བྲག་ཅ་
pratiśabdaḥ प्रतिशब्दः 應聲 形聲 sgra brnyan(brag ca) སྒྲ་བརྙན (བྲག་ཅ)
budbudaḥ बुद्बुदः 水中泡 chu'i chu bur ཆུའི་ཆུ་བུར་
kadalīskandhaḥ कदलीस्कन्धः 芭蕉實 芭蕉 chu shing gi phung po ཆུ་ཤིང་གི་ཕུང་པོ་
avaśyāyabinduḥ अवश्यायबिन्दुः 露點 zil pa ཟིལ་པ་
indrajālam इन्द्रजालम् 幻化 mig 'phrul མིག་འཕྲུལ་
bandhyāputraḥ बन्ध्यापुत्रः 不產婦人 石女子 不產婦人子 mo gsham gyi bu མོ་གཤམ་གྱི་བུ་
khapuṣpam खपुष्पम् 天花 空花 nam mkha'i me tog ནམ་མཁའི་མེ་ཏོག་
riktamuṣṭiḥ रिक्तमुष्टिः 持空 空拳 changs stong pa ཆངས་སྟོང་པ་
alātacakram अलातचक्रम् 旋燒火柴頭 旋火輪 mgal me'i 'khor lo མགལ་མེའི་འཁོར་ལོ
arhaṭaghaṭīcakram (arhaḍghaṭīcakram. arhaṭaghaṭiśakram) अर्हटघटीचक्रम् (अर्हड्घटीचक्रम्. अर्हटघटिशक्रम्) 水輪 幻影 zo chun brgyud pa'i 'khor lo ཟོ་ཆུན་བརྒྱུད་པའི་འཁོར་ལོ་
kheṭapiṇḍaḥ खेटपिण्डः 成乾 唾灰 mchil ma'i thal ba མཆིལ་མའི་ཐལ་བ་
phenapiṇḍaḥ फेनपिण्डः 泡動則滅 水中生泡 lbu ba rdos pa ལྦུ་བ་རྡོས་པ་
keśoṇḍukaḥ keśoṇḍakam केशोण्डुकः केशोण्डकम् 髮亂結 skra bshad 'dzings pa སྐྲ་བཤད་འཛིངས་པ་
naṭaraṅgaḥ नटरङ्गः 看作舞 作舞會 gar gyi ltad mo ba གར་གྱི་ལྟད་མོ་བ་
tūlapicuḥ तूलपिचुः 綿花葉 shing bal gyi 'dab ma ཤིང་བལ་གྱི་འདབ་མ་
udāharaṇam उदाहरणम् 比喻 dper brjod pa དཔེར་བརྗོད་པ་
dṛṣṭāntaḥ दृष्टान्तः 譬喻 dpe དཔེ་
pratyudāharaṇam प्रत्युदाहरणम् 比喻 復比喻 so so'i dper brjod སོ་སོའི་དཔེར་བརྗོད་
upamā उपमा 譬喻 對比 dpe'am nye bar 'jal ba དཔེའམ་ཉེ་བར་འཇལ་བ་ 施與
tyāgādayaḥ त्यागादयः 捨供施等名目 gtong ba dang mchod sbyin byed pa la sogs pa'i ming la གཏོང་བ་དང་མཆོད་སྦྱིན་བྱེད་པ་ལ་སོགས་པའི་མིང་ལ་
muktatyāgaḥ मुक्तत्यागः 廣施 長施 lhug par gtong ba ལྷུག་པར་གཏོང་བ་
pratatapāṇiḥ प्रततपाणिः 滿手施 lag pa brkyang ba ལག་པ་བརྐྱང་བ་
vyavasargarataḥ व्यवसर्गरतः 喜捨 rnam par gtong ba la dga' ba རྣམ་པར་གཏོང་བ་ལ་དགའ་བ་
yāyajūkaḥ यायजूकः 周遍供 施不斷絕 mchod sbyin khor mor byed pa'am sbyin pa mi 'chad par byed pa མཆོད་སྦྱིན་ཁོར་མོར་བྱེད་པའམ་སྦྱིན་པ་མི་འཆད་པར་བྱེད་པ་
dānasaṃvibhāgarataḥ दानसंविभागरतः 樂捨施 sbyin pa la 'gyed par dga' ba སྦྱིན་པ་ལ་འགྱེད་པར་དགའ་བ་
vibhajate विभजते 捨 散捨 'gyed འགྱེད་
saṃvibhajate संविभजते 普捨 rnam par 'gyed pa རྣམ་པར་འགྱེད་པ་
yaṣṭā यष्टा 供施 mchod sbyin byas མཆོད་སྦྱིན་བྱས་
suyaṣṭā सुयष्टा 妙作供施 mchod sbyin legs par byas མཆོད་སྦྱིན་ལེགས་པར་བྱས་
hutam हुतम् 燒施 sbyin sreg byas སྦྱིན་སྲེག་བྱས་
suhutam सुहुतम् 妙作燒施 legs par sbyin sreg byas ལེགས་པར་སྦྱིན་སྲེག་བྱས་
yāgamayam यागमयम् 勝施中出 供施中出 mchod sbyin las byung ba མཆོད་སྦྱིན་ལས་བྱུང་བ་
yāvad anyatarānyataraṃ pariṣkāram dadāti यावदन्यतरान्यतरं परिष्कारम्ददाति 合用物施 yo byad gang yang rung ba'i bar du sbyin par byed ཡོ་བྱད་གང་ཡང་རུང་བའི་བར་དུ་སྦྱིན་པར་བྱེད
pānaṃ pānārthibhyaḥ पानं पानार्थिभ्यः 渴者與之飲 skom 'dod pa la skom སྐོམ་འདོད་པ་ལ་སྐོམ་
annam annārthibhyaḥ अन्नमन्नार्थिभ्यः 饑者與之食 zas 'dod pa la zas ཟས་འདོད་པ་ལ་ཟས་
pratisaṃstaram प्रतिसंस्तरम् 各各分散 so sor 'gyed pa སོ་སོར་འགྱེད་པ་
deyam देयम् 施與 所施 sbyin par bya ba སྦྱིན་པར་བྱ་བ་
dāyakaḥ दायकः 施者 sbyin pa po སྦྱིན་པ་པོ་
dānapatiḥ दानपतिः 施主 sbyin bdag སྦྱིན་བདག་
dātā (dātātṛ) दाता (दातातृ) 作施 sbyin par byed pa སྦྱིན་པར་བྱེད་པ་
pratigrāhakaḥ प्रतिग्राहकः 取 len pa ལེན་པ་
prādāt प्रादात् 與 byin བྱིན་
kratuḥ क्रतुः 供施 mchod sbyin མཆོད་སྦྱིན་
nirargaḍayajñāḥ निरर्गडयज्ञाः 無想報勝施 無遮施 gtan pa sri ba med pa'i mchod sbyin གཏན་པ་སྲི་བ་མེད་པའི་མཆོད་སྦྱིན་
śrāddham anupradāsyanti श्राद्धमनुप्रदास्यन्ति 誠心隨捨 祭祖 dad pas rjes su sbyin par byed pa'am mtshun 'thor ba དད་པས་རྗེས་སུ་སྦྱིན་པར་བྱེད་པའམ་མཚུན་འཐོར་བ
prayacchati प्रयच्छति 與 給呢 sbyin par byed pa སྦྱིན་པར་བྱེད་པ་ 饒益
hitopakāraparyāyanāmāni हितोपकारपर्यायनामानि 利濟等名目 phan pa dang phan 'dogs pa'i rnam pa'i ming la ཕན་པ་དང་ཕན་འདོགས་པའི་རྣམ་པའི་མིང་ལ་
hitam हितम् 利 phan pa ཕན་པ་
ātmahitam आत्महितम् 益我 自利 bdag la phan pa བདག་ལ་ཕན་པ་
parahitam परहितम् 益他 利他 gzhan la phan pa གཞན་ལ་ཕན་པ་
upakāraḥ उपकारः 利益 phan gdags pa ཕན་གདགས་པ་
upayujyate उपयुज्यते 利益 相合 phan 'dogs pa'am nye bar sbyor ba ཕན་འདོགས་པའམ་ཉེ་བར་སྦྱོར་བ་
pratyupakārākāṃkṣāḥ प्रत्युपकाराकांक्षाः 利益望報 望報 lan du phan 'dogs su re ba ལན་དུ་ཕན་འདོགས་སུ་རེ་བ་
apratyupakārākāṃkṣāḥ अप्रत्युपकाराकांक्षाः 利益不望報 不報 非報 lan du phan 'dogs pa la mi re ba ལན་དུ་ཕན་འདོགས་པ་ལ་མི་རེ་བ་ 慧
buddhiḥ बुद्धिः 慧 意 blo བློ་
matiḥ मतिः 智慧 blo gros བློ་གྲོས་
gatiḥ गतिः 解悟 rtogs pa རྟོགས་པ་
matam मतम् 分別 解悟 bye brag phyed pa'am rtogs pa བྱེ་བྲག་ཕྱེད་པའམ་རྟོགས་པ་
dṛṣṭam दृष्टम् 見 mthong ba མཐོང་བ་
abhisamitāvī अभिसमितावी 具現通 已現觀 mngon par rtogs pa dang ldan pa མངོན་པར་རྟོགས་པ་དང་ལྡན་པ་
samyagavabodhiḥ सम्यगवबोधिः 實解 通曉 yang dag par rtogs pa'am yang dag par khong du chud pa ཡང་དག་པར་རྟོགས་པའམ་ཡང་དག་པར་ཁོང་དུ་ཆུད་པ་
supratividdhaḥ सुप्रतिविद्धः 深曉 legs par rtogs pa ལེགས་པར་རྟོགས་པ་
gatiṃ gataḥ गतिं गतः 通曉 rtogs par khong du chud pa རྟོགས་པར་ཁོང་དུ་ཆུད་པ་
avabodhaḥ अवबोधः 解入腔內 rtogs pa'am khong du chud pa རྟོགས་པའམ་ཁོང་དུ་ཆུད་པ་
pratyabhijñā प्रत्यभिज्ञा 知 認 ngo shes pa ངོ་ཤེས་པ་
menire मेनिरे 識 shes par gyur ཤེས་པར་གྱུར་ 智者異名
paṇḍitaparyāyanāmāni पण्डितपर्यायनामानि 智者異名 mkhas pa'i rnam grangs kyi ming la མཁས་པའི་རྣམ་གྲངས་ཀྱི་མིང་ལ་
paṇḍitaḥ पण्डितः 賢能 有謀 mkhas pa'am 'dzangs pa མཁས་པའམ་འཛངས་པ་
vicakṣaṇaḥ विचक्षणः 賢 能曉 mkhas pa'am rtogs pa མཁས་པའམ་རྟོགས་པ་
paṇḍitajātīyaḥ पण्डितजातीयः 自然能 賢能者 mkhas pa'i rang bzhin can མཁས་པའི་རང་བཞིན་ཅན་
pravīṇaḥ प्रवीणः 能 熟 mkhas pa མཁས་པ་
niṣṇātaḥ निष्णातः 熟 byang ba བྱང་བ་
vyaktaḥ व्यक्तः 明白 gsal ba གསལ་བ་
medhāvī मेधावी 心怜悧 yid gzhungs pa ཡིད་གཞུངས་པ་
buddhaḥ बुद्धः 解 覺者 rtogs pa རྟོགས་པ་