Mahāvyutpatti: 2400-2499
vikramī विक्रमी 大勇健 rtsal po che རྩལ་པོ་ཆེ
vīraḥ वीरः 勇 能耐苦 猛 dpa' ba'am brtul phod pa དཔའ་བའམ་བརྟུལ་ཕོད་པ་
śūraḥ शूरः 勇 dpa' bo དཔའ་བོ་
vihāyasagāmī विहायसगामी 空行 勇行 nam mkha' la 'gro ba ནམ་མཁའ་ལ་འགྲོ་བ་
prāsādikaḥ (prasādikaḥ) प्रासादिकः (प्रसादिकः) 理趣或微妙 顏容殊妙 tshul du shis pa'am mdzes pa ཚུལ་དུ་ཤིས་པའམ་མཛེས་པ་
apagatabhṛkuṭikaḥ (apagatabhrūkuṭikaḥ. apragatabhṛkuṭikaḥ) अपगतभृकुटिकः (अपगतभ्रूकुटिकः. अप्रगतभृकुटिकः) 無忿怒 遠離顰蹙 khro gnyer med pa ཁྲོ་གཉེར་མེད་པ་
acchidropacāraḥ अच्छिद्रोपचारः 近行無過 nye bar spyod pa la skyon med pa ཉེ་བར་སྤྱོད་པ་ལ་སྐྱོན་མེད་པ་
amāyāvī अमायावी 無奸 sgyu med pa སྒྱུ་མེད་པ་ yathā vādī tathā kārī यथा वादी तथा कारी 依言所依 不食言 ji skad smras pa bzhin du byed pa ཇི་སྐད་སྨྲས་པ་བཞིན་དུ་བྱེད་པ་
dṛḍhasamādānaḥ दृढसमादानः 意堅畏 所受堅固 yi dam la brtan pa ཡི་དམ་ལ་བརྟན་པ་
bhayadarśī भयदर्शी 觀看禍 見怖畏 'jigs par lta ba འཇིགས་པར་ལྟ་བ་
vacasā paricetā (vacasā parijitā) वचसा परिचेता (वचसा परिजिता) 事熟 巧課熟 kha ton byang ba ཁ་ཏོན་བྱང་བ་
paricitaḥ (parijitaḥ) परिचितः (परिजितः) 妙清淨 甚清淨 legs par byang ba ལེགས་པར་བྱང་བ་
susamāptaḥ सुसमाप्तः 妙圓滿 最圓滿 shin tu rdzogs par byas pa ཤིན་ཏུ་རྫོགས་པར་བྱས་པ
susamārabdhaḥ सुसमारब्धः 用心造者 legs par brtsams pa ལེགས་པར་བརྩམས་པ་
manasānvīksitā मनसान्वीक्सिता 以意觀察 yid kyis brtags pa ཡིད་ཀྱིས་བརྟགས་པ་
dṛṣṭyā supratividdhaḥ दृष्ट्या सुप्रतिविद्धः 見深悟 mthong bas shin tu rtogs pa མཐོང་བས་ཤིན་ཏུ་རྟོགས་པ་
vītatṛṣṇo bhavābhave वीततृष्णो भवाभवे 離怖愛 離愛於有無有 離愛於成敗之法 'byung ba dang 'jig pa la sred pa dang bral ba འབྱུང་བ་དང་འཇིག་པ་ལ་སྲེད་པ་དང་བྲལ་བ་
yānīkṛtaḥ यानीकृतः 作道行 作可行 lam du byas pa'am bgrod par byas pa ལམ་དུ་བྱས་པའམ་བགྲོད་པར་བྱས་པ་
vastukṛtaḥ (vāstukṛta) वस्तुकृतः (वास्तुकृत) 作物 當倚 dngos por byas pa'am rten tu byas pa དངོས་པོར་བྱས་པའམ་རྟེན་ཏུ་བྱས་པ་
anuṣṭhitaḥ अनुष्ठितः 特專意 nan tan du byas pa ནན་ཏན་དུ་བྱས་པ་
samavahanti समवहन्ति 實除壞 yang dag par 'joms pa'am sel ba ཡང་དག་པར་འཇོམས་པའམ་སེལ་བ་
ādhunāti आधुनाति 抖 sprug pa སྤྲུག་པ་
sarvaṃ kaṣāyaṃ śāṭayati सर्वं कषायं शाटयति 除諸濁 snyigs ma thams cad sel ba སྙིགས་མ་ཐམས་ཅད་སེལ་བ་
śuśrūṣamāṇaḥ शुश्रूषमाणः 欲聽 敬信 nyan 'dod pa'am gus pa ཉན་འདོད་པའམ་གུས་པ་
anuvidhīyamānaḥ अनुविधीयमानः 依分付聽隨順 bsgo ba bzhin nyan pa rjes su 'jug pa བསྒོ་བ་བཞིན་ཉན་པ་རྗེས་སུ་འཇུག་པ་
ananusūyā अननुसूया 無不安 無不忍 ma rangs pa med pa'am mi bzod pa med pa མ་རངས་པ་མེད་པའམ་མི་བཟོད་པ་མེད་པ་
anupālambhaprekṣiṇaḥ अनुपालम्भप्रेक्षिणः 不尋事 不尋彼過 klan ka mi tshol ba ཀླན་ཀ་མི་ཚོལ་བ་
avahitaśrotraḥ अवहितश्रोत्रः 耳溫 傾聽 rna blags pa རྣ་བླགས་པ་
āvarjitamānasaḥ आवर्जितमानसः 誠心 收了心 sems btud pa'am sems bsdus pa སེམས་བཏུད་པའམ་སེམས་བསྡུས་པ་
dharmī dharmalabdhah धर्मी धर्मलब्धह् 具法得法 有道而以道得之 chos dang ldan zhing chos thob pa ཆོས་དང་ལྡན་ཞིང་ཆོས་ཐོབ་པ་
nikāmalābhī निकामलाभी 得所欲 ci 'dod pa bzhin thob pa ཅི་འདོད་པ་བཞིན་ཐོབ་པ་
akṛcchralābhī अकृच्छ्रलाभी 得不難 dka' pa med par thob pa དཀའ་པ་མེད་པར་ཐོབ་པ་
akisaralābhī (akṛcchralābhin) अकिसरलाभी (अकृच्छ्रलाभिन्) 不聚得非足 非平常之得 不廢力而得 tshegs med par thob pa'am ngan ngon ma yin par thob pa ཚེགས་མེད་པར་ཐོབ་པའམ་ངན་ངོན་མ་ཡིན་པར་ཐོབ་པ་
kulajyeṣthopacāyakaḥ कुलज्येष्थोपचायकः 種類中老者圖其形 親中敬其老長輩 rigs kyi nang na rgan rabs la ri mor byed pa རིགས་ཀྱི་ནང་ན་རྒན་རབས་ལ་རི་མོར་བྱེད་པ་
śāstuḥ śāsanakaraḥ शास्तुः शासनकरः 開示及指示 行佛法者 ston pa'i bstan pa spyod pa སྟོན་པའི་བསྟན་པ་སྤྱོད་པ་
anirākṛto dhyāyī अनिराकृतो ध्यायी 思不捨 mi gtong bar bsgom pa མི་གཏོང་བར་བསྒོམ་པ་
vṛṃhayitā śūnyāgārāṇām वृंहयिता शून्यागाराणाम् 千宗圖滿 增長空屋者 空舍令滿 khyim stong pa rgyas par byed pa ཁྱིམ་སྟོང་པ་རྒྱས་པར་བྱེད་པ་
svakārthayogam anuyuktaḥ स्वकार्थयोगमनुयुक्तः 私己造進精進 自利軛所繫 隨勤於自己所在 rang gi don sbyor ba la rjes su brtson pa རང་གི་དོན་སྦྱོར་བ་ལ་རྗེས་སུ་བརྩོན་པ་
amogharāṣṭrapiṇḍam paribhuṅkte अमोघराष्ट्रपिण्डम्परिभुङ्क्ते 周國化緣食有果 國土施食不空食 方緣物不白食 yul 'khor gyi bsod snyoms 'bras bu yod par za ba ཡུལ་འཁོར་གྱི་བསོད་སྙོམས་འབྲས་བུ་ཡོད་པར་ཟ་བ་
uparodhaśīlaḥ उपरोधशीलः 不犯顏 看情 ngo mi chod pa'am mi zlog pa ངོ་མི་ཆོད་པའམ་མི་ཟློག་པ་ 過失
viṣamalobhaḥ विषमलोभः 無類貪 背理貪 mi rigs par chags pa མི་རིགས་པར་ཆགས་པ་
mithyādharmaparītaḥ मिथ्याधर्मपरीतः 壞法 隨邪法 chos log pas dkris pa ཆོས་ལོག་པས་དཀྲིས་པ་
ātmotkarṣaḥ आत्मोत्कर्षः 我讚 自讚 自誇 bdag la bstod pa བདག་ལ་བསྟོད་པ་
parapaṃsakaḥ परपंसकः 謗人 毀他 gzhan la smod pa གཞན་ལ་སྨོད་པ་
abhimānikaḥ अभिमानिकः 慢 增上慢人 憍慢 mngon pa'i nga rgyal can མངོན་པའི་ང་རྒྱལ་ཅན་
kuṭilacittaḥ कुटिलचित्तः 心不正 奇異 sems gya gyu can སེམས་གྱ་གྱུ་ཅན་
hīnādhimuktikaḥ हीनाधिमुक्तिकः 慢賤者 少信解者 品底 dman pa la mos pa དམན་པ་ལ་མོས་པ་
grahikaḥ ग्रहिकः 勢利徒 認真 ngus po che ངུས་པོ་ཆེ་
khaṭuṅkaḥ (katuṅkaḥ) खटुङ्कः (कतुङ्कः) 生拗 dmu rgod དམུ་རྒོད་
uddhataḥ उद्धतः 生野 pho rgod pa ཕོ་རྒོད་པ་
unnataḥ उन्नतः 憍 氣粗 pho che ba'am khengs pa ཕོ་ཆེ་བའམ་ཁེངས་པ་
karkaśaḥ कर्कशः 粗俗 brlang ba'am rtsub pa བརླང་བའམ་རྩུབ་པ
paruṣaḥ परुषः 橫 粗 zhe gcod pa rtsub pa ཞེ་གཅོད་པ་རྩུབ་པ་
nīcavṛttiḥ नीचवृत्तिः 行下 品惡 spyod pa dman pa (dman pa la 'jug pa) སྤྱོད་པ་དམན་པ (དམན་པ་ལ་འཇུག་པ)
lābhena lābhaniścikīrṣā लाभेन लाभनिश्चिकीर्षा 得欲得 以利求利 以得欲得 rnyed pas rnyed par byed 'dod pa རྙེད་པས་རྙེད་པར་བྱེད་འདོད་པ་
abhājanabhūtasattvaḥ अभाजनभूतसत्त्वः 非眾生器 sems can snod du ma gyur pa སེམས་ཅན་སྣོད་དུ་མ་གྱུར་པ་
alpaśrutaḥ अल्पश्रुतः 寡聞 thos pa nyung ba ཐོས་པ་ཉུང་བ་
abrāhmaṇyam अब्राह्मण्यम् 不持婆羅門 非婆羅門性 bram zer mi 'dzin pa བྲམ་ཟེར་མི་འཛིན་པ་
aśrāmaṇyam अश्रामण्यम् 不忍修善者 非沙門性 dge sbyong du mi 'dzin pa དགེ་སྦྱོང་དུ་མི་འཛིན་པ་
adharmakāmaḥ अधर्मकामः 欲非法 chos ma yin pa 'dod pa ཆོས་མ་ཡིན་པ་འདོད་པ་
pāpadharmaḥ पापधर्मः 具罪法 sdig pa'i chos can སྡིག་པའི་ཆོས་ཅན་
jñānakāmaḥ ज्ञानकामः 知欲 欲知利 shes kyi khe 'dod pa ཤེས་ཀྱི་ཁེ་འདོད་པ་
bahukṛtyaḥ बहुकृत्यः 多事 事多 bya ba mang ba བྱ་བ་མང་བ་
bahukaraṇīyaḥ बहुकरणीयः 作多 byed pa mang ba བྱེད་པ་མང་བ་
prajñādaurbalyam प्रज्ञादौर्बल्यम् 失慧 shes rab nyams chung ba (shes rab zhan pa) ཤེས་རབ་ཉམས་ཆུང་བ (ཤེས་རབ་ཞན་པ)
duḥśīlaḥ दुःशीलः 破戒 tshul khrims 'chal ba ཚུལ་ཁྲིམས་འཆལ་བ་ duṣprajñāḥ दुष्प्रज्ञाः 劣慧 背慧 shes rab 'chal ba ཤེས་རབ་འཆལ་བ་
mandaprajñāḥ मन्दप्रज्ञाः 劣慧 shes rab zhan ba ཤེས་རབ་ཞན་བ་
duṣpoṣatā दुष्पोषता 難養 gso dka' ba གསོ་དཀའ་བ་
durbharatā दुर्भरता 難滿 dgang dka' ba དགང་དཀའ་བ་
saṃkīrno viharati संकीर्नो विहरति 雜處住 'dres par gnas pa འདྲེས་པར་གནས་པ་
āmiṣakiṃcitkahetoḥ आमिषकिंचित्कहेतोः 為小物 為一點喫食 zang zing cung zad kyi phyir ram kha zas cung zad kyi phyir ཟང་ཟིང་ཅུང་ཟད་ཀྱི་ཕྱིར་རམ་ཁ་ཟས་ཅུང་ཟད་ཀྱི་ཕྱིར་
duḥśrutam दुःश्रुतम् 知性 聽濫 mnyan nyes pa མཉན་ཉེས་པ་
padaparamaḥ पदपरमः 誑言 多言 tshig la 'chol ba ཚིག་ལ་འཆོལ་བ་
asaṃprakhyānam असंप्रख्यानम् 不明 mi gsal ba མི་གསལ་བ་
abhāvitakāyaḥ अभावितकायः 不思惟 不修身 行事不清淨 lus ma bsgoms pa'am lus ma sbyangs pa ལུས་མ་བསྒོམས་པའམ་ལུས་མ་སྦྱངས་པ་
pragalbhadhārṣṭyam प्रगल्भधार्ष्ट्यम् 凶暴 鹵莽 spyis brtsan pa'am spyi rtol che ba སྤྱིས་བརྩན་པའམ་སྤྱི་རྟོལ་ཆེ་བ་
mukharaḥ मुखरः 喚 饒舌 口惡 放肆 mu cor smra ba'am kha drag pa མུ་ཅོར་སྨྲ་བའམ་ཁ་དྲག་པ་
akṣadhūrtaḥ अक्षधूर्तः 失莊嚴 賭博者 賭博 brgyan po la dor ba བརྒྱན་པོ་ལ་དོར་བ་
ghasmaraḥ घस्मरः 大腹 饞 lto che ba ལྟོ་ཆེ་བ་
matsaraḥ मत्सरः 慳 ser sna can སེར་སྣ་ཅན་
kadaryaḥ कदर्यः 悋 'jungs pa འཇུངས་པ་
khalaḥ खलः 未調伏 mi bsrun pa མི་བསྲུན་པ་
śaṭhaḥ शठः 奸詐 gyo sgyu can གཡོ་སྒྱུ་ཅན
dhūrtaḥ धूर्तः 詐譎 gyo can གཡོ་ཅན
māyāvī मायावी 詭詐 sgyu byed pa སྒྱུ་བྱེད་པ་
kurukuciḥ (kuṭukuñcakaḥ) कुरुकुचिः (कुटुकुञ्चकः) 奸惡 ngan gyo ངན་གྱོ
dambhaḥ दम्भः 詐偽 tshul 'chos pa ཚུལ་འཆོས་པ་
kuhanā कुहना 惡 ngan pa ངན་པ་
lapanā लपना 集財 諂 kha gsag ཁ་གསག་
naiṣpeśikatvam नैष्पेशिकत्वम् 作憎之欲得 thob kyis 'jal ba ཐོབ་ཀྱིས་འཇལ་བ་་
naimittikatvam नैमित्तिकत्वम् 作讚之欲得 gzhog slong གཞོག་སློང་
lābhena lābhaniṣpādanā लाभेन लाभनिष्पादना 猶修得 以得修得 rnyed pa las rnyed pa sgrub pa རྙེད་པ་ལས་རྙེད་པ་སྒྲུབ་པ་
sattvavikrayaḥ सत्त्वविक्रयः 賣生靈 sems can 'tshong ba སེམས་ཅན་འཚོང་བ་
śastravikrayaḥ शस्त्रविक्रयः 賣兵器 mtshon cha 'tshong ba མཚོན་ཆ་འཚོང་བ་