Mahāvyutpatti: 1800-1899
yogam āpattavyam योगमापत्तव्यम् 精勤 修習 brtson par bya ba rnal 'byor du bya sbyor bar bya བརྩོན་པར་བྱ་བ་རྣལ་འབྱོར་དུ་བྱ་་སྦྱོར་བར་བྱ་
dharmānupratipattiḥ (dharmānudharmapratipattiḥ) धर्मानुप्रतिपत्तिः (धर्मानुधर्मप्रतिपत्तिः) 隨順共法 隨法行 隨順法專勤 chos kyi rjes su mthun pa'i chos kyi nan tan ཆོས་ཀྱི་རྗེས་སུ་མཐུན་པའི་ཆོས་ཀྱི་ནན་ཏན་
ādīptaśiraścelopamaḥ आदीप्तशिरश्चेलोपमः 如頭火身衣燃 如救身與身衣燃 mgo dang gos la me 'bar ba lta bu མགོ་དང་གོས་ལ་མེ་འབར་བ་ལྟ་བུ་
autsukyam (utsuktam. utsukyam) औत्सुक्यम् (उत्सुक्तम्. उत्सुक्यम्) 好愛 勤 喜 spro ba'am brtson pa སྤྲོ་བའམ་བརྩོན་པ་
parākramaḥ पराक्रमः 勇調伏鎮被處 勝 能 勇 勇 brtul ba'am pha rol gnon pa'am dpa' ba བརྟུལ་བའམ་ཕ་རོལ་གནོན་པའམ་་དཔའ་བ་
ātāpī आतापी 相合 猛 rtun pa རྟུན་པ་
ātaptakārī (ātaptakārin) आतप्तकारी (आतप्तकारिन्) 作相合 以力行 brtun cing byed pa བརྟུན་ཅིང་བྱེད་པ་
udyataḥ उद्यतः 精進 入 brtson pa'am zhugs pa བརྩོན་པའམ་ཞུགས་པ་
nirataḥ निरतः 勤 精進 'bad pa'am brtson pa འབད་པའམ་བརྩོན་པ་
asthīkṛtya अस्थीकृत्य 專持如仗 特守持 ru shing ltar 'dzin pa'am ched cher 'dzin pa རུ་ཤིང་ལྟར་འཛིན་པའམ་ཆེད་ཆེར་འཛིན་པ་
pratipattisāraḥ प्रतिपत्तिसारः 作持意 專守拳拳然 nan tan snying por byed pa ནན་ཏན་སྙིང་པོར་བྱེད་པ་
na vyāhārarutavākparamaḥ न व्याहाररुतवाक्परमः 語音及語勿得高傲 不單嘉言辭之巧美 brjod pa'i sgra dang smra ba lhur byed pa ma yin བརྗོད་པའི་སྒྲ་དང་སྨྲ་བ་ལྷུར་བྱེད་པ་མ་ཡིན་
vyavasāyaḥ व्यवसायः 勤尋 掙 勤 'bad pa'am rtsol ba འབད་པའམ་རྩོལ་བ་
abhyutsāhaḥ अभ्युत्साहः 現喜 mngon par spro ba མངོན་པར་སྤྲོ་བ་
saṃnāhasaṃnaddhaḥ संनाहसंनद्धः 著鎧甲 如著鎧甲者 go cha ba gos pa གོ་ཆ་བ་གོས་པ་
dṛḍhasāram दृढसारम् 堅固 sra zhing brtan pa སྲ་ཞིང་བརྟན་པ་
uttaptaḥ उत्तप्तः 焰 修習 明 'bar ba'am gsar ba'am sbyangs pa འབར་བའམ་གསར་བའམ་་སྦྱངས་པ་
udyamaḥ उद्यमः 相合 掙 專心 nan tan nam 'bad pa ནན་ཏན་ནམ་འབད་པ་ 無畏
abhayaparyāyaḥ अभयपर्यायः 不避名目 無畏 mi 'dzem pa'i ming la མི་འཛེམ་པའི་མིང་ལ་
abhīruḥ अभीरुः 不畏 mi 'dzem pa མི་འཛེམ་པ་ viśāradaḥ विशारदः 無畏 mi 'jigs pa མི་འཇིགས་པ་
acchambhī (acchambhin , anuñcambho) अच्छम्भी (अच्छम्भिन् , अनुञ्चम्भो) 不懼 bag tsha ba med pa བག་ཚ་བ་མེད་པ་
nirbhayaḥ निर्भयः 無怖 'jigs pa med pa འཇིགས་པ་མེད་པ་
aviṣādaḥ अविषादः 無退縮 無縮 zhum pa med pa ཞུམ་པ་མེད་པ་
na uttrasati न उत्त्रसति 不怕 不嚇 mi skrag མི་སྐྲག་
na saṃtrasati न संत्रसति 不驚 mi dngangs མི་དངངས་
na saṃtrāsam āpadyate न संत्रासमापद्यते 不驚恐 dngangs par mi 'gyur དངངས་པར་མི་འགྱུར་
na līyate न लीयते 不退 不狷 mi zhum མི་ཞུམ་
na saṃlīyate न संलीयते 不越 不怕 mi 'gong མི་འགོང་
na jehrīyate न जेह्रीयते 不躲 不憚 mi 'dzem མི་འཛེམ་
nārtīyate नार्तीयते 不還 不退 mi ldog མི་ལྡོག་ 五蘊
rūpaskandhaḥ रूपस्कन्धः 色蘊 gzugs kyi phung po གཟུགས་ཀྱི་ཕུང་པོ་
vedanāskandhaḥ वेदनास्कन्धः 受蘊 tshor ba'i phung po ཚོར་བའི་ཕུང་པོ་
saṃjñāskandhaḥ संज्ञास्कन्धः 想蘊 'du shes kyi phung po འདུ་ཤེས་ཀྱི་ཕུང་པོ་
saṃskāraskandhaḥ संस्कारस्कन्धः 行蘊 'du byed kyi phung po འདུ་བྱེད་ཀྱི་ཕུང་པོ་
vijñānaskandhaḥ विज्ञानस्कन्धः 識蘊 rnam par shes pa'i phung po རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཕུང་པོ 色蘊
catvāri mahābhūtāni. rūpaskandhanāmāni चत्वारि महाभूतानि. रूपस्कन्धनामानि 色蘊分別名目 gzugs kyi phung po so sor phye ba'i ming la གཟུགས་ཀྱི་ཕུང་པོ་སོ་སོར་ཕྱེ་བའི་མིང་ལ་ 四大
pṛthivīdhātuḥ पृथिवीधातुः 地大 地界 sa'i khams སའི་ཁམས་
abdhātuḥ अब्धातुः 水大 水界 chu'i khams ཆུའི་ཁམས་
tejodhātuḥ तेजोधातुः 火大 火界 me'i khams མེའི་ཁམས་
vāyudhātuḥ वायुधातुः 風大 風界 rlung gi khams རླུང་གི་ཁམས་
khakkhaṭatvam. kakkhaṭatvam खक्खटत्वम्. कक्खटत्वम् 硬 堅性 sra ba nyid སྲ་བ་ཉིད་
dravatvam द्रवत्वम् 濕 濕性 gsher ba nyid གཤེར་བ་ཉིད་
uṣṇatvam उष्णत्वम् 熱 煖性 tsha ba nyid ཚ་བ་ཉིད་
laghusamudīraṇatvam लघुसमुदीरणत्वम् 輕搖 輕等動性 yang zhing gyo ba nyid ཡང་ཞིང་གཡོ་བ་ཉིད
upādāyarūpam उपादायरूपम् 作根色 所造色 rgyur byas pa'i gzugs རྒྱུར་བྱས་པའི་གཟུགས་
bhautikarūpam भौतिकरूपम् 出現色 大種所成色 出行色 'byung ba las gyur pa'i gzugs འབྱུང་བ་ལས་གྱུར་པའི་གཟུགས་
jānanam जाननम् 增長 生 始發 bskyed pa བསྐྱེད་པ་
niśrayaḥ निश्रयः 依倚 依 rten pa རྟེན་པ་
sthānam स्थानम् 住 立 gnas pa གནས་པ་
upastambhaḥ उपस्तम्भः 指示 持 rton pa (ston pa) རྟོན་པ (སྟོན་པ)
upabṛṃhaṇam (upavṛhaṇam) उपबृंहणम् (उपवृहणम्) 作增長 養 'phel bar byed pa འཕེལ་བར་བྱེད་པ་ 色蘊
cakṣurindriyam चक्षुरिन्द्रियम् 眼根 mig gi dbang po མིག་གི་དབང་པོ་
śrotrendriyam श्रोत्रेन्द्रियम् 耳根 rna ba'i dbang po རྣ་བའི་དབང་པོ་
ghrāṇendriyam घ्राणेन्द्रियम् 鼻根 sna'i dbang po སྣའི་དབང་པོ་
jihvendriyam जिह्वेन्द्रियम् 舌根 lce'i dbang po ལྕེའི་དབང་པོ་
kāyendriyam कायेन्द्रियम् 身根 lus kyi dbang po ལུས་ཀྱི་དབང་པོ་
rūpaprasādaḥ रूपप्रसादः 色喜 淨色 色亮 gzugs dang ba གཟུགས་དང་བ་
rūpam रूपम् 色 gzugs གཟུགས་ śabdaḥ शब्दः 聲 sgra སྒྲ་
gandhaḥ गन्धः 香 dri དྲི་
rasaḥ रसः 味 ro རོ་
spraṣṭavyam स्प्रष्टव्यम् 觸 reg bya རེག་བྱ་
varṇarūpam वर्णरूपम् 顏色形 顯色 kha dog gi gzugs ཁ་དོག་གི་གཟུགས་
nīlam नीलम् 青 sngon po སྔོན་པོ་
pītam पीतम् 黃 ser po སེར་པོ་
lohitam लोहितम् 紅 赤 dmar po དམར་པོ་
avadātam अवदातम् 白 dkar po དཀར་པོ་
abhram अभ्रम् 雲 sprin སྤྲིན་
dhūmaḥ धूमः 煙 du ba དུ་བ་
rajaḥ रजः 塵 rdul རྡུལ་
mahikā महिका 霧 khug rna ཁུག་རྣ་
ātapaḥ आतपः 日 nyi ma ཉི་མ་
ālokaḥ आलोकः 明 snang ba སྣང་བ་
andhakāraḥ अन्धकारः 暗 mun pa མུན་པ་
saṃsthānarūpam संस्थानरूपम् 形色 dbyibs kyi gzugs དབྱིབས་ཀྱི་གཟུགས་
dīrgham दीर्घम् 長 ring po རིང་པོ་
hrasvam ह्रस्वम् 短 thung ngu ཐུང་ངུ་
vṛttam वृत्तम् 方 lham pa ལྷམ་པ་
parimaṇḍalam परिमण्डलम् 圓 zlum po ཟླུམ་པོ་
śātam शातम् 粗 齊正 平 phyal le ba'am mnyam pa ཕྱལ་ལེ་བའམ་་མཉམ་པ་
viśātam विशातम् 細 不齊 不平 不正 不正 phyal le ba ma yin pa'am mi mnyam pa ཕྱལ་ལེ་བ་མ་ཡིན་པའམ་མི་མཉམ་པ་
unnatam उन्नतम् 高 mthon po མཐོན་པོ་
avanatam अवनतम् 下 dma' ba དམའ་བ་
caturasram चतुरस्रम् 四方 gru bzhi གྲུ་བཞི་
vijñaptiḥ विज्ञप्तिः 相貌 rnam par rig byed རྣམ་པར་རིག་བྱེད་
sanidarśanam सनिदर्शनम् 有指處 有見 bstan du yod pa བསྟན་དུ་ཡོད་པ་
asanidarśanam असनिदर्शनम् 無指處 無見 bstan du med pa བསྟན་དུ་མེད་པ་
sapratighaḥ सप्रतिघः 具礙 有對 thogs pa dang bcas pa ཐོགས་པ་དང་བཅས་པ་
apratighaḥ अप्रतिघः 無礙 無對 thogs pa med pa ཐོགས་པ་མེད་པ་
anupāttamahābhūtahetukaḥ sattvākhyo 'sattvākhyo manojñāmanojñāśca अनुपात्तमहाभूतहेतुकः सत्त्वाख्योऽसत्त्वाख्यो मनोज्ञामनोज्ञाश्च 無執四大因中所出有出情現與無有情現如意不如意 無執受大種因有情名非有情名可意及非可意 ma zin pa'i 'byung ba chen po'i rgyu las byung ba sems can du ston pa dang sems can du mi ston pa yid du 'ong ba dang yid du mi 'ong ba མ་ཟིན་པའི་འབྱུང་བ་ཆེན་པོའི་རྒྱུ་་ལས་བྱུང་བ་སེམས་ཅན་དུ་སྟོན་པ་དང་སེམས་ཅན་དུ་མི་སྟོན་པ་ཡིད་དུ་འོང་བ་དང་ཡིད་དུ་མི་འོང་བ་
upāttamahābhūtahetukaḥ sattvākhyo 'sattvākhyo manojñānmanojñāśca उपात्तमहाभूतहेतुकः सत्त्वाख्योऽसत्त्वाख्यो मनोज्ञान्मनोज्ञाश्च 有所執四大因出有情現與無有情現如意不如意 有執受大種因有情名非有情名可意及非可意 zin pa'i 'byung ba chen po'i rgyu las byung ba sems can du ston pa dang sems can du mi ston pa yid du 'ong ba dang yid du mi 'ong ba ཟིན་པའི་འབྱུང་བ་ཆེན་པོའི་རྒྱུ་ལས་བྱུང་བ་སེམས་ཅན་དུ་སྟོན་པ་དང་སེམས་ཅན་དུ་མི་སྟོན་པ་ཡིད་དུ་འོང་བ་དང་ཡིད་དུ་མི་འོང་བ་
sugandhaḥ सुगन्धः 香味 好香 dri zhim pa དྲི་ཞིམ་པ་
durgandhaḥ दुर्गन्धः 臭 惡香 dri nga ba དྲི་ང་བ་
samagandhaḥ समगन्धः 香均 等香 dri mnyam pa དྲི་མཉམ་པ་
viṣamagandhaḥ विषमगन्धः 香不均 不等香 dri mi mnyam pa དྲི་མི་མཉམ་པ་
madhuraḥ मधुरः 甜 甘 mngar ba མངར་བ་
āmlaḥ आम्लः 酸 醋 skyur ba སྐྱུར་བ་